O’UM2020-Biznes rejalashtirish O. A. Amanov O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti

 
 
10.1. Ishlab chiqarish quvvati to’g’risida tushuncha va uning turlari 
 
Har  bir  korxonaning  ishlab  chiqarish  imkoniyatlari  ularning  ishlab  chiqarish 
quvvati orqali ifodalanadi.  
Ishlab  chiqarish  quvvati  -  barcha  mavjud  iqtisodiy  resurslardan,  ilg’or 
texnologiya,  mehnatni  tashkil  etishning  ilg’or  usul  va  shakllarini  qo’llash  orqali 
ishlab  chiqarilishi  mumkin  bo’lgan  mahsulot  ish  va  hizmatlarning  maksimal 
miqdoridir. 
Ishlab chiqarish quvvatining bir nechta turlarini ajratish mumkin: 
­
  nazariy  quvvat-ideal  ish  sharoitida  erishish  mumkin  bo’lgan  xo’jalik 
o’eratsiyalari  hajmini  ifodalaydi.  Ushbu  quvvat  texnik  jihatdan  erishish 
mumkin bo’lgan quvvatdir. 
­
  amaliy quvvat korxonaning ish tartibini e’tiborga olgan holda (ishlab chiqarish 
vaqtida  jihozlarni  ta’mirlashda  turli  ish  tartibi  bilan  boliq  yo’qotishlarni 
hisobga  olgan  holda)  samaradorlikni  saqlash  orqali  erishiladigan  eng  yuqori 
ishlab chiqarish darajasini belgilaydi.  
­
  normal  ishlab  chiqarish  quvvati  korxona  tovarlariga  talabni  bir  necha  yil 
davomida  qondirish  uchun  yetarli  bo’lgan  xo’jalik  faoliyatining  o’rtacha 
darajasini ifodalaydi. 
­
  rejaviy quvvat yillik normal ishlab chiqarish quvvatiga mos keladi. 
Korxona  ishlab  chiqarish  quvvati  sexlar  quvvati,  yetakchi  uchastkalar, 
uchastkalar  quvvati,  yetakchi  texnologik  jihozlar  guruhi  quvvatlari  bo’yicha 
aniqlanadi. 
Asosiy  sexlar  quvvati  asosiy  mahsulot  va  yarim  fabrikatlar  ishlab  chiqarish 
bilan band bo’lgan jihozlar bo’yicha amalga oshiriladi. 
Yordamchi 
va 
xizmat 
ko’rsatish 
sexlari 
quvvati 
asosiy 
sexlarga 
ko’rsatilayotgan xizmatlar hajmi belgilanadi.   
Korxona  ishlab  chiqarish  quvvati  hisobi  tarmoqdagi  ilor  texnologiyalarga, 
jihoz  ish  vaqti  va  quvvatidan  to’liq  foydalanishini  e’tiborga  olgan  holda  amalga 
oshiriladi. Jihozlarning unumdorligi normalari ularning texnik xarakteristikalari bilan 
belgilanadi. 
Ishlab chiqarish quvvatini hisoblashda faqat texnologik jihatdan ko’zda tutilgan 
yo’qotishlar  e’tiborga  olinadi.  Tashkiliy  texnik  sabablarga  ko’ra  yuzaga  kelgan 
yo’qotishlar hisobga olinmaydi. 
E’tiborga  olish  vaqtida  asosan  ishlab  chiqarish  quvvatining  3  turi  ajratiladi: 
boshlanich, chiqish, o’rtacha yillik.