O’UM2020-Biznes rejalashtirish O. A. Amanov O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti

Muallif - O.A.Amanov 
 
IX BOB. ISHLAB CHIQARISH REJASI 
 
Tayanch so’z va iboralar: ishlab chiqarish rejasining  mazmuni, reja tarkibi, 
ishlab  chiqarish  dasturi,  natural  ifodadagi  mahsulot  hajmi,  qiymat  ifodasidagi 
mahsulot  hajmi,  mehnat  sarfi  o’lchovidagi  mahsulot  hajmi,  resurslar  sarfi,  jihozlar 
soni, jixozlar orasidagi mutanosiblik. 
 
9.1. Ishlab chiqarish rejasining mazmuni, tarkibi, vazifasi 
 
1.  Ishlab chiqarish rejasining mazmuni va tarkibi. 
Ishlab  chiqarish  rejasi  korxona  faoliyatining  asosiy  ishlab  chiqarish 
ko’rsatkichlarini  aniqlashtirish  va  bajarilishini  nazorat  qilishni  ko’zda  tutadi.Ushbu 
rejaning asosiy vazifasi bo’lib korxonaning real imkoniyatlarini asoslash hisoblanadi. 
Ishlab  chiqarish  rejasining  mohiyatini  mahsulot  ishlab  chiqarish  va  sotishni 
rejalashtirish,  korxona  yillik  rejasining  asosiy  ko’rsatkichlarini  ishlab  chiqish  va 
bajarish jarayonini bayon etish tashkil etadi.U quyidagilarni ko’zda tutadi: 
­
  asoslangan mahsulot, ishlar, xizmatlar ishlab chiqarish hajmlari va muddatlari; 
­
  korxona,  sex  va  uchastkalar,  ishlab  chiqarish  quvvatlarining  hisobi.  Ushbu 
hisoblar  ishlab  chiqarish  quvvatlarining  yillik  ishlab  chiqarish  hajmiga  mos 
kelishi, talab va taklifning mutanosibligini tasdiqlashi lozim. 
­
  korxona  va  uning bo’linmalari  yillik  ishlab chiqarish rejalarini bajarish  uchun 
resurslarga ehtiyojni aniqlash, yarim fabrikatlar va  
­
  komplektlovchi mahsulotlar balansini hisoblash; 
­
  rejalashtirilayotgan ishlarni asosiy sexlar – bozor buyurtmalarini bajaruvchilar, 
tayyorlash muddatlari va bozorga etkazish muddatlari bo’yicha taqsimlash;  
­
  rejalashtirilgan  ko’rsatkichlarga  erishish  vositalari  va  usullarini  tanlash, 
tugallanmagan ishlab chiqarish hajmlari, texnologik jihozlar va ishlab chiqarish 
quvvatlari ta’minlanish koeffitsientlarini hisoblash; 
­
  rejalashtirilgan  tovarlar,  xizmatlar,  ishlarni  ishlab  chiqarishni  tashkil  etish 
rejalarini bajarilishini nazorat qilish usul va shakllarini asoslash. 
Yuqoridagilardan  ko’rinadiki  mahsulot  ishlab  chiqarishni  rejalashtirish 
belgilangan  strategiya  va  qo’yilgan  vazifalarga  korxonada  mavjud  bo’lgan  texnik, 
tashkiliy  va  boshqa  imkoniyatlardan  to’liq  foydalanish  asosida  erishishga 
yo’naltirilgan iqtisodiy resurslar kompleksi va ichki omillarning o’zaro ta’sir tizimini 
ko’zda tutadi. 
Buning  uchun  ishlab  chiqarish  va  tadbirkorlik  faoliyatining  muhim 
yo’nalishlarini  tanlash  va  asoslash,  tovarlarni  ishlab  chiqarish  va  sotish  hajmlarini 
o’rnatish,  iqtisodiy  resurslarga  talabni  hisoblash  zarur.  O’z  navbatida  bular  ishlab 
chiqarish  dasturi  va  ishlab  chiqarish  quvvati  o’rtasida  mutanosiblikni  ta’minlash, 
ishlar va xizmatlarni bajarish hajmlari va muddatlarini aniqlashtirish, ishlab chiqarish 
faoliyatini  Operativ  yo’naltirish  va  boshlanich  reja  ko’rsatkichlarini  korrektirovka 
qilishni ko’zda tutadi. 
Mahsulot  ishlab  chiqarish  va  sotish  rejasida  yoritiladigan  masalalardan  yana 
biri  ishlab  chiqarish  jarayoni  bayoni  hisoblanadi.  Rejada  ishlab  chiqarish  shakli 

---