O’UM2020-Biznes rejalashtirish O. A. Amanov O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti

 
2-Masala 
Quyidagi  ma’lumotlar  asosida  korxonaning  BKG  matritsasidan  foydalanib  mahsulot 
strategiyasini  shakllantiring  va  har  bir  mahsulot  turi  bo’yicha  strategiyalarni 
ifodalang. 
 
Mahsulot turlari ko’rsatkichlari 
Mahsulot turlari 
Mahsulot 
sotish hajmi 
(m (ming) 
Bozor salmog’i 
(foizda) 
Bazis 
yili 
Xisobot 
yili 
Korxona 
Raqobatchi 
korxona 
1. Mahsulot 
5200  6000 
24 
34 
2. Mahsulot 
1300  1000 
18 
9 
3. Mahsulot 
4680  5150 
6 
5 
4. Mahsulot 
630 
600 
3 
5 
 
 
 

---

Muallif - O.A.Amanov 
 
Biznes rejalarning asoslanganligi va ishonchliligi 
(
mashg’ulot    talabalarni  amaliy  jihatdan  biznes  reja  tuzishga  ko’nikmalarini  hosil 
qilish maqsadida o’tkaziladi
) 
1.
 
Biznes rejalarni tuzish texnologiyasi. 
2.
 
Biznes rejalarning resurs bilan taminlanganlik darajasi. 
3.
 
Biznes rejani axborot manbai. 
4.
 
Biznes reja tuzilmasi. 
 
5.
 
Biznes rejaga qo’yilgan talablar. 
Rejalarni ishlab chiqishni tashkil etishda dastlab quyidagilar aniqlanadi: 

rejalashtirish  ob’ekti  -  korxona,  korxona  bo’linmalari  yoki  uning  alohida 
faoliyat  yo’nalishlari,  umumiy  maqsadlarni,  salohiyatni,  dastur  va  harakatlarni 
aniqlash. 

reja  tuzuvchilarni  -  firmaning  javobgar  xodimlari,  ixtisoslashgan  funksional 
xizmatlar, tashqi maslahatchilar. 

rejalashtirish  vositalari  kalkulyatorlar,  kompyuter  texinikasi  va  uning  dasturli 
ta’minoti. 

rejalarni tuzish tartibi: 

barcha  xususiy  rejalarni  umumiy  modelda  bir  vaqtda  ishlab  chiqish  yoki 
xususiy  rejalarni  ketma-ketlikda  o’zaro  muvofiqlashtirish  va  uni  umumiy  loyihaga 
birlashtirish; 

rejalashtirish  uslublari  -  odatiy  usullar  (jadvallar,  grafiklar)  va  zamonaviy 
kompyuterli maxsus dasturlar. 

korxonada rejalashtirish ishlarini tashkil etish uning o’lchami va turiga bog’liq 
bo’ladi. 
Amaliyotda rejalarni tuzish ishlarini tashkil etishning 3 ta sxemasi qo’llaniladi: 

 
yuqoridan pastga 

 
pastdan yuqoriga 

 
aylanma usulda 
Yirik korxonalarda markazlashgan tashkiliy rejalar yuqoridan pastga tuziladi. Bunday 
yondashuvda rejaviy strategiyalar boshqarishning yuqori darajasida ishlab chiqiladi  - 
maqsadlar  aniqlanadi.  Korxonani  rivojlantirishning  asosiy  yo’nalishlari  va  bosh 
vazifalari  belgilanadi,  ularni  amalga  oshirish  mexanizmi  shakllantiriladi.  So’ngra 
ushbu  maqsadlar,  vazifalar  va  ko’rsatkichlar  quyi  bo’g’inlarga  harakatlanish 
davomida  yana  ham  chuqurlashtirilgan  va  aniqlashtirilgan  shaklda  bo’linma 
rejalariga  kiritiladi.  Texnologik  rejalashtirishning  ushbu  bosqichida  barcha  mahsulot 
turlari  bo’yicha  ishlab  chiqarish  hajmlari  belgilanadi  va  o’zaro  muvofiqlashtiriladi. 
Rejaviy  vazifalarni  aniq  ijrochilar  bilan  kelishib  ular  korxona  yuqori  raxbariyati 
tomonidan  tasdiqlanadi.  Rejalarni  tuzish  bo’yicha  ishlarni  pastdan  yuqoriga  sxemasi 
bo’yicha  tashkil  etishda  rejalashtirish  ish  o’rinlari  va  bo’linmalarida  boshlanib, 
so’ngra  umumlashtiriladi.  Aylanma  (qarama-qarshi)  tuziladigan  rejalar  har  ikki 
uslubni  birlashtiradi.  Bunda  yuqoridan  pastga  rejalashtirish  jarayonida  bosh 
maqsadlar 
bo’yicha 
dastlabki 
rejalar 
tuziladi. 
Quyi 
bo’g’inlarda 
ularni 
aniqlashtiriladi.  So’ngra  rejalashtirish  jarayonida  quyidan  yuqoriga  harakat  amalga 

---