O’UM2020-Biznes rejalashtirish O. A. Amanov O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti

9.2. Ishlab chiqarish dasturini rejalashtirish 
 
Ishlab  chiqarish  dasturi  biznes  rejaning  eng  asosiy  bo’limlaridan  biri 
hisoblanadi.  Ishlab  chiqarish  dasturini  bilmay  turib  korxonaning  moddiy-texnik 
ta’minoti  rejasini  tuzib  bo’lmaydi,  jamoaning  mehnat  natijasi  bo’lgan  daromadlarini 
aniqlash  mumkin  emas.  Masalan,  zaruriy  materiallar,  yoqili,  jihoz,  ishchi  kuchi 
miqdorini  aniqlash  uchun  qaysi  turdagi  mahsulotni  qanday  hajmda  va  sifatda  ishlab 
chiqarilishi borasida ma’lumotga ega bo’lish lozim. 
Ishlab  chiqarish  dasturi  -  turli  ehtiyojlarni  qondirishga  yo’naltirilgan 
mahsulotlar  nomenklaturasi,  assortimenti,  sifati  va  miqdorini  ifodalovchi  reja 
ko’rsatkichlari tizimidir.  
Korxonaning  ishlab  chiqarish  dasturi  talab  va  taklif  kabi  tushunchalar  bilan 
bevosita  boliqdir.  Talab  xaridorning  ma’lum  vaqt  oraliida  bozor  taklif  etgan 
baholarda  sotib  olishga  tayyor  tovar  miqdorini  ifodalaydi.  Taklif  esa    ma’lum  vaqt 
oraliida  ishlab  chiqarib  bozor  baholarida  sotishni  istaydigan  mahsulotni  belgilaydi. 
Talab  va  taklifning  o’zaro  ta’siri  ularning  koordinatsiyalashuvi  raqobat  va  baho 
(narx)  mexanizmi orqali amalga oshiriladi. Ushbu o’zaro ta’sir talab  va taklif o’zaro 
tenglashadigan  narxni  shakllantirishga  olib  keladi.  Shu  sababdan  ishlab  chiqarish 
dasturini  tuzish  talab  va  taklif  qonuniga,  shuningdek,  korxonaning  xo’jalik  faoliyati 
bo’yicha erishilgan natijalariga asoslanishi lozim.  
Ishlab  chiqarish  dasturini  rejalashtirishda  ishlab  chiqarish  samaradorligini 
oshirish  imkoniyatlarini  izlab to’ish;  ishlab chiqarishni samarali tashkil etish orqali; 
turli  sabablarga  ko’ra  yuzaga  keladigan  to’xtashlarni  kamaytirish;  asosiy  vositalar 
aktiv  qismidan  vaqt  va  unumdorlik  bo’yicha  foydalanishni  yaxshilash;  moddiy  va 
energetik resurslar sarfini qisqartirish; boshqarish va rejalashtirishni takomillashtirish 
hisobiga mehnat unumdorligini oshirish zarur.