O’tkir va surunkali bronxit

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI SOG’LIQNI SAQLASH VAZIRLIGI
TIBBIY TA`LIMNI RIVOJLANTIRISH MARKAZI
TOSHKENT TIBBIYOT AKADEMIYASI


MAVZU:

O’TKIR VA SURUNKALI BRONXIT

(Tibbiy oliy ta`lim muassasalari o’qituvchi va talaba uchun)
o’quv-uslubiy ko’rsatma

Mavzu: O’TKIR VA SURUNKALI BRONXIT

1. Mashg’ulot o’tkazish joyi, jixozlanishi

• 
  Pulmonologiya va umumiy terapiya, laborator-diagnostika bo’limlari, o’quv xona.
  
• 
  Qon va balg’am taxlillari, serologik taxlillar, klinik va bioximik taxlillar yig’masi, immunologik taxlillar, bioximik taxlillar, rentgenologik tekshirishlar natijalari, o’qituvchi-kontrolli testlar, tematik bemorlar, tarqatma materiallar: tasnifi, tashxis mezonlari.
  
• 
  TV-video, overxet, mul`timedia proektori, jadvallar, slaydlar, axborot-komp`юterlashtirilgan dastur, tematik bemorlar, plakat va rasmlar.
  

2. Mashg’ulotning davomiyligi

Berilgan mavzuni yoritish uchun ajratilgan soat-270 minut

3. Mashg’ulotning maqsadi: Talabalarga kasallik etiologiyasini, patogenezini, klinik simptomatologiyalarni, laborator- instrumental diagnostika va ratsional terapiyani, asoratlar profilaktikasini, reabilitatsiyani o’rgatish.

Ta`lim maqsadi - nazariy bilimlarni egallash va mustaxkamlash:

Tarbiyaviy maqsadi – shifokorlikka tayyorlashda jaxon standartlari talab darajasida mutaxassislikka qiziqishni, mas`uliyat xissiyotlarini shakl­lan­tirish, o’z bilim darajasini kengaytirishga qiziqishni tarbiyalash, deontologik tarbiya darajasini shakllantirish, amaliy ishni bajarishda eҳtiyotkorlik, aniqlik va ma`suliyatni xis etishni shakllantirish.

Rivojlantiruvchi maqsad - talabalarda mustaqil fikrlashni vai mustaqil muloxaza юritishni shakllantirish, talabalarni mantiqiy fikrlashini rivojlantirish (klinik, gigienik).

Vazifalar

1. 
   O’tkir va surunkali bronxitlar kasalligining qisqacha ta`rifi.
   
2. 
   O’tkir va surunkali bronxitlar kasalligi etiologiyasi.
   
3. 
   O’tkir va surunkali bronxitlar kasalligi patogenezi.
   
4. 
   O’tkir va surunkali bronxitlar kasalligi tasnifi.
   
5. 
   O’tkir va surunkali bronxitlar kasalligi klinik manzarasi: sub`ektiv ma`lumotlar, umumiy ko’rik, paypaslash, tukillatish va eshitish ko’rsatkichlari, laborator-instrumental xulosalar.
   
6. 
   O’tkir va surunkali bronxitlar kasalligini tashxislash usullari.
   
7. 
   O’tkir va surunkali bronxitlar kasalligining qiyosiy tashxisi.
   
8. 
   O’tkir va surunkali bronxitlar kasalligini davolashning asosiy printsiplari.
   
9. 
   O’tkir va surunkali bronxitlar kasalligining kechishi, prognozi.
   
10. 
    Reabilitatsiya va profilaktik chora-tadbirlar.
    

Talaba bilishi lozim:

• 
  o’tkir va surunkali bronxitlar etiologiyasi
  
• 
  o’tkir va surunkali bronxitlar patogenezi
  
• 
  o’tkir va surunkali bronxitlar tasnifi
  
• 
  o’tkir va surunkali bronxitlar tashxislash usullari
  
• 
  davolashning asosiy printsiplari
  

Talaba bajara olishi lozim:

• 
  Bemorni so’rab-surishtirish, umumiy ko’rikdan o’tkazish, paypaslash, tukillatish va eshitish
  
• 
  Bemorlarni tekshirish rejasini tuzish
  
• 
  Laborator ko’rsatkichlarni taxlil va talqin qilish,
  
• 
  Rentgen xulosalarini taxlil va talqin qilish
  
• 
  Klinik tashxisni qadamma-qadam asoslash
  

- Retsept yozish (antibiotiklar, sulfanilamid vositalar, bronxolitiklar va ularning nojo’ya ta`siri)

4. Motivatsiya

Ҳozirgi vaktda o’tkir va surunkali bronxit kasalligini o’rganish juda katta axamiyatga ega, chunki u nafas tizimi kasalliklari orasida ichida birinchi o’rinlarda turadi, ҳamda bemor ҳayoti uchun xavfli bo’lgan asoratlar keltirib chiqarishi mumkin. SHuningdek ҳayot uchun muҳim bo’lgan ichki a`zolar zararlanishiga ҳam sababchi bo’ladi.

5. Fanlararo va fan ichidagi bog’liqlik

Fanlararo bog’liqlik:

Dars davomida olingan bilimlar normal va patologik anatomiya, gistologiya, normal va patologik fiziologiya, bioximiya, reanimatologiya yo’nalishlarida kerak bo’ladi.

Fan ichidagi bog’liqlik:

Dars davomida olingan bilimlar pul`monologiya, kardiologiya, ftiziatriya, allergologiya. gematologiya fanlarini o’rganilganda kerak bo’ladi.

6. 
   Mashg’ulot mazmuni
   

6.1 Nazariy qism

O’tkir bronxit – bronxlar shilliq qavatining o’tkir yallig’lanish kasalligi bo’lib, yo’tal va balg’am ajralishi bilan, mayda bronxlar zararlanganda esa ҳansirash bilan xarakterlanadi.

Tarqalganligi:

• 
  bemorning shifokorga murojaati bo’yicha – 14%
  
• 
  vaqtincha ish qobiliyatining yo’qolishi bo’yicha – 20-38% ni tashkil etadi
  

etiologiya i patogenez

Moyillik qiluvchi omillar	Kasallik chaqiruvchi omillar
noqulay ob-ҳavo sharoitlari chekish o’choqli infektsiya spirtli ichimliklarni suiste`mol qilish burun orqali nafas olishning buzilishi o’pkadagi dimlanish	infektsiya (viruslar, bakteriyalar, mikoplazm va boshqa-larning qo’shilishi) kimyoviy vositalar ta`siri fizik omillar ta`siri (chang, quruq, issiq, sovuq ҳavo) allergik ta`sirlar (organik chang, o’sim-lik changi va boshq.)

Patogenez

• 
  burun-xalqum zararlanishi
  
• 
  virusning epiteliy ҳujayralariga kirishi
  
• 
  ҳujayra ҳalok bo’lishi
  
• 
  2-3 kundan so’ng bakterial (asosan kokkli flora – pnevmokokklar, stafilokokklar, inflюentsiya tayoqchalari) infektsiya to’qimalar ichiga chuqur kirib boradi
  
• 
  tomirlardagi (mikrotsirkulyatsiya buzilishi, mikrotrombozlar) va asab ҳujayralaridagi (trofikaning buzilishi) o’zgarishlar
  
• 
  yalliglanish
  

Patanatomiya

• 
  xilpillovchi epiteliyning ҳalok bo’lishi
  
• 
  qadaxsimon ҳujayralarning kengayishi va ular sonining oshishi
  
• 
  chuqur o’zgarishlarda shilliqosti epiteliysining degeneratsiyasi
  
• 
  shilliqosti qavatining neytrofillar va limfotsitlar bilan infil`tratlanishi
  

Regeneratsiya –

2 xaftadan (engil kechganda) 1 oygacha

Klinika

• 
  virusli infektsiyada – umumiy intoksikatsiyalanish sindromi (ҳolsizlik, tana ҳaroratining ko’tarilishi)
  
• 
  o’tkir respirator kasallik belgilari – tumov, tomoqda og’riq, to’sh orqasi va va kuraklar orasida qichishish ҳissiyoti
  
• 
  quruq, keyin balg’m aralash yo’al
  

Auskul`tatsiyada

• 
  yirik bronxlar zararlanganda – o’garishsiz
  
• 
  dag’llashgan nafas, tarqalgan quruq va nam xirillashlar
  

Asoratlari

• 
  mayda o’oqli pnevmoniya
  
• 
  astmatik bronxit
  
• 
  bronxiolit
  

Differentsial tashxis

• 
  bronxopnevmoniya
  
• 
  surunkali bronxit
  
• 
  bronxial astma
  
• 
  tuberkulez
  
• 
  o’pka o’smasi
  

O’tkir bronxit tasnifi

( Kokosov A.N., 1993)

I. Etiologiyasi bo’yicha:

1. 
   infektsion kelib chiqishga ega – a) virusli; b) bakterial; v) virus-bakterial
   
2. 
   fizik va kimyoviy zararli omillar bilan bog’liq
   
3. 
   aralash
   
4. 
   noaniq etiologiyali
   

II. Patogenezi bo’yicha:

- birlamchi (mustaqil)

- ikkilamchi

III. Zararlanish darajasi bo’yicha:

• 
  traxeobronxit ( proksimal bronxit)
  
• 
  bronxit (o’rta bronxit)
  
• 
  bronxiolit (distal bronxit)
  

IV. YAlliglanish xarakteri bo’yicha (balg’am bo’yicha): ●quruq, ● kataral; ● yiringli

V. Funktsional xususiyatlari bo’yicha:

1) noobstruktiv; 2) obstruktiv; 3) astmatik

VI Kechishi buyicha: 1) o’tkir kechuvchi (2 xaftadan uzoq bo’lmagan); 2) cho’ziluvchan (1oy va undan uzoq) 3) retsidivlanuvchi (1 yilda 3 va undan ko’p marta qaytalanuvchi)

Tekshirish dasturi

• 
  qua – L↑, echt↑, SRo+
  
• 
  TSil`-Nil`sen bo’yicha bo’yalgan balg’am surtmasi (balg’amli yo’tal 2 xaftadan ortiq davom etganda)
  
• 
  tnf
  
• 
  o’pka rentgenografiya (skopiya) si
  
• 
  Bronxoskopiya (ko’rsatmalar bo’lsa)
  

Davolash

• 
  virusga qarshi preparatlar
  
• 
  antibakterial davo
  
• 
  balg’am ko’chiruvchi dorilar
  
• 
  yo’talga qarshi dorilar
  
• 
  yallig’lanishga qarshi va isitma tushiruvchi
  
• 
  bronxlarni kengaytiruvchi dori preparatlari
  
• 
  prednizolon
  
• 
  desensibilizatsiyalovchi
  

SURUNKALI bronxit – bronxlarning surunkali diffuz noallergik yallig’lanishi bilan xarakterlanib, balg’amli yo’tal va ҳansirash bilan namoyon bo’ladigan kasallik

BSST bo’yicha – 2 yil davomida yiliga 3 oydan kam bo’lmagan vaqt davomida balg’amli yo’tal bo’lgan bemorlar surunkali bronxitli bemorlarga jumlasiga kiradi

tarqalganligi:

• 
  nafas tizimi barcha kasalliklarining 80%
  
• 
  nafas tizimi kasalliklari bo’yicha nogironlikning 50% ini t ashkil etadi
  

etiologiya

I. Ekzogen omillar:

• 
  tamaki tutuni
  
• 
  ҳavoning ifloslanishi
  
• 
  klimatik omillar
  
• 
  infektsiya
  

II. Endogen omillar

burun-xalqum patologiyasi

• 
  burun orqali nafas olishning buzilishi
  
• 
  tez-tez o’tkir respirator kasallik va o’tkir bronxit bilan kasallanish
  
• 
  nasliy moyillik
  
• 
  semizlik
  

patogenez

• 
  bronxlar shilliq qavati struktura-funktsional xususiyatlarining o’zgarishi
  
• 
  yallig’lanish rivojlanishi
  
• 
  bronxlar o’tkazuvchanligi va drenaj faoliyatining buzilishi
  

klinika – UCHLIK KOMPLEKS

• 
  balg’amli yo’tal
  
• 
  ҳansirash (ekspirator)
  
• 
  subfebril temperatura
  

Surunkali bronxit kechishi

I variant – emfizematoz tip (tip A, «ҳansirashli» tip)

• 
  pushtirang «ҳansirovchilar «(pishillovchilar)
  
• 
  o’pka emfizemasi ustunlik qiladi
  
• 
  simptomlar 60 yoshdan keyin namoyon bo’ladi
  
• 
  sekin avj oluvchi xususiyatga ega
  

II variant – bronxitik tip (tip V, «yo’taluvchi» tip)

• 
  ko’kimtir «shishinqiragan»
  
• 
  maxsuldor yo’tal
  
• 
  kuchsiz ҳansirash
  
• 
  navqiron yoshda kasallik belgilari
  
• 
  distantsion xushtaksimon xirillashlar
  
• 
  TNF – keskin buzilgan
  
• 
  tez avj olish xususiyatiga ega
  

Obstruktsiya belgilari

1. 
   nafas chiqarish fazasining uzayishi
   
2. 
   bemorning yotgan ҳolatida nafas chiqarish vaqtida xushtaksimon xirillashlar
   
3. 
   o’pkaning obstruktiv emfizemasi
   

Asoratlari

• 
  infektsiya bilan bog’liq (pnevmoniya, BE, BA (nealler) i astmatik)
  
• 
  sb evolюtsiyasi bilan bog’liq (o’e, diffuz pnevmoskleroz, o’e, o’pka-юrak, o’ng qorincha etishmovchiligi rivojlanishi bilan)
  

sb tasnifi

(Kokosov A.N., Gerasin V.A., 1994)

I. yallig’anish xarakteri bo’icha:

• 
  kataral
  
• 
  yiringli
  

II. funktsional xususiyatlari bo’icha

• 
  obstruktiv
  
• 
  noobstruktiv
  

Tekshirish dasturi

• 
  umumiy klinik tekeshiruvlar
  
• 
  balg’am taxlili
  
• 
  tnf (jnchҳ, yoki nchat 79% gacha va past)
  
• 
  ko’krak qafasi rentgenografiyasi
  
• 
  Bronxografiya (BE gumon qilinganda)
  
• 
  RKT
  

Davolash

I. Etiotrop (jumladaen a/b)

II. Patogenetk:

• 
  o’pka ventilyatsiyasini yaxshilash (O₂ terapiya; shjt)
  
• 
  bronxlar o’tkazuvchanligini tiklash:
  

a) drenajni yaxshilash (balg’am ko’chiruvchi va mukolitiklar)

b) bronxospazmni yo’qotish (bronxodilyatatorlar):

• 
  M-Xolinoblokatorlar – ipratropiy bromid, b₂-adrenomimetiklar – berodual;
  
• 
  selektiv b₂-adrenomimetiklar – fenoterol, sal`butamol, terbutamol (uzok ta`sir etuvchi turlari – sal`tos, volmaks);
  
• 
  ksantin – teofillin, teopen, teotard, retofil)
  

• 
  GKS
  

III. boshqalar – iztirobli yo’talda erespal, geparin –mikrotsirkulyatsiyani yaxshilash uchun
Mashg’ulotda qo’llaniladigan yangi pedagogik texnologiyalar:

«Ruchka stol o’rtasida»

Ruchka stol o’rtasi uslubida guruxga pedagog tomonidan savol beriladi. Ҳar bitta talaba o’zi o’ylagan javoblardan bittasini yozib chiqadi va ruchkasini stol o’rtasiga surib qo’yadi. Pedagog guruxdagi ҳar bitta talabaning o’yinda qatnashishini nazorat qilib boradi. Barcha javoblar yozib bo’lingandan keyin, talabalar tomonidan berilgan javoblar muҳokama qilinadi va to’g’ri javoblar daftarga yozib qo’yiladi. Eng ko’p javob bergan talabaga maksimal ball qo’yiladi.

1-savol. Surunkali bronxitlarga olib keluvchi sabablarni sanab bering.

2- savol. Surunkali bronxitlar tasnifi.

3-savol. Surunkali bronxitlarni davolashda ishlatiladigan dori guruxlarini sanab bering.

6.2. Taxliliy qismi

Vaziyatli masala

1. Surunkali obstruktiv bronxiti bor bemorga dorining 2 dozadan 3 maxal ingalyatsiyasi 1 oy davomida buюrilgan. Preparat xavfsiz, dozasini oshirib юborish mumkin emas, nafas olishning engillashuvi ingalyatsiyadan 30-40 min. utgach kelib chikadi, gormonal preparatlarga kirmaydi. Bemorga kaysi ingalyatsion preparat buюrilgan?

A) Flutikazon

B) Ipratropiya bromid*

V) Al`buterol

G) Kromoglitsievaya kislota

D) Salmeterol

Kanday fizioterapevtik muolajalarni bemorga tavsiya kilish mumkin?

A) buyrak usti bezlari induktotermiyasi*

B) kukrak kafasi UVCH si

V) magnitoterapiya

G) ul`tratovush

2. Surunkali obstruktiv bronxit bilan kasallangan 61 yoshli bemorga II funktsional sinfdagi zurikish stenokardiyasi tashxisi kuyildi. Kuyidagilardan kaysi bir dori vositasini 2-chi antianginal vosita deb kullash mumkin:

A) papaverin

B) propranolol

V) verapamil*

G) eufillin

D) kurantil

Kaysi dori vositani bemorga berish takiklanadi?

A) anaprilin*

B) kordafen

V) nitrosorbid

G) klofellin

3. Bemor A., 38 yoshda, vrachga 2 yildan beri vakti-vakti bilan shillik aralash yiringli yutalga shikoyat kilib keldi. !5 yoshidan tamaki chekadi. Oxirgi 3 oydan beri bemorni jismoniy zurikishdan sung ekspirator xansirash bezovta kila boshlagan. Auskul`tatsiyada dagal nafas, kuruk xirillashlar. Tiffno indeksi 55 ga teng.Sizning taxminiy tashҳisingiz:

A) Xaltalangan plevrit

B) O’tkir bronxopnevmoniya

V) Surunkali obstruktiv bronxit*

G) O’pka sarkoidozi

D) Bronxial astma

4. Bemor 62 yoshda, vrachga xansirash, kiyin ajraluvchi balgamli yutalga, юrak tez urib ketishiga shikoyat kilib keldi. Uzini18 yildan beri xasta deb biladi. Ob`ektiv: юz va buyin diffuz tsianozi kuzatiladi. Upka arteriyasida II ton aktsenti eshitiladi, NOS 1 min. da 32 marotaba, ЮKS 1 min. da 140 marotaba. Upkalarda susaygan vezikulyar nafas fonida tarkok kuruk xirillashlar eshitiladi. Perkutor kutisimon tovush eshitiladi. Jigar +3 sm, oyoklarda shishlar aniklanadi.

Sizning diagnoz:

A) Surunkali obstruktiv bronxit. Upka emfizemasi *

B) Bronxial astma, infektsiyaga boglik turi

V) Idiopatik fibrozlanuvchi al`veolit

G) ЮIK: юrak etishmovchiligi

D) Zotiljam

EKG dagi xarakterli uzgarishlar:

A) II va III standart ulanmalarda baland R- tishcha*

B) ЮEU ungga siljishi

V) III standart ulanmada baland R-tishcha

G) R V5-6 > R V4

D) QRS ning V5.6 da kengayishi

6.3. Amaliy qismi

Xarakat tartibi	Faoliyat algoritmi		Mo’ljallangan bellgiar
	Operatsiyalar ketma-ketligi	Xarakat vositalari
1.	Pasport ma`lumotlarini aniqlash	So’rab surishtirish	YOshi, millati, kasbi, yashash manzili
2.	Kasallikka xos shikoyatlarni aniqlash	So’rab surishtirish	Qo’zish davrida tana xaroratini qaltirash bilan ko’tarilishi, ko’p terlash, shilliq- yiringli balg’amli yo’tal.
3.	Kasallik anamnezini yig’ish	So’rab surishtirish	Ikki va undan yil davomida 3 oy mobaynida doimiy yoki davriy balg’amli yo’tal, sovuq qotish, charchash va gripp epidemiyasi bilan bog’liqlik.
4.	Xayot anamnezini yig’ish	So’rab surishtirish	Elvizak bilan bog’liq ish sharoiti,O’RI ga moyillik, allergik anamnez, ovqatlanish va yashash sharoiti.
5.	Umumiy xolatini baxolash	Ko’zdan kechirish	Umumiy axvoli o’rta og’irlikda, ekspirator xarakterdagi xansirash, nafas chiqarishni qiyinlashishi va uzayishi, bo’yin tomirlarini bo’rtishi, tirnoq falangalarini va tirnoqlarini qalinlashishi.
6.	Ob`ektiv ko’rik	Manual va fizik ko’nikmalar	Pal`patsiya: ovoz dirillashini va bronxofoniyani kuchayishi. Perkussiya: o’pka emfizemasi rivojlanganda qutisimon ovoz va o’pka ekskursiyasini chegaralanishi. Auskul`tatsiya: dag’allashgan nafas, xushtaksimon va g’o’ng’illovchi quruq xirillashlar, ҳar ҳil kalibrdagi nam xirillashlar.
7.	Tekshirish dasturini tuzish	Klinik fikrlash	Qon umumiy taxlili – chap tomonga siljish bilan leykotsitoz, ECHT oshgan. Balg’am umumiy taxlili: sarg’ish-yashil rangda, ko’p miqdorda neytrofillar. Ko’krak qafasini rentgenografiyasi – o’pka rasimini kuchayishi va deformatsiyasi, 30 % - bemorlarda o’pka emfizemasi.
8.	Tashxis qo’yish	Klinik fikrlash	Qabul qilingan tasnif asosida klinik tashxis qo’yish va asoslash, kasallik og’irlik darajasini aniqlash.
9.	Qiyosiy tashxis o’tkazish	Klinik fikrlash	Bronxial astma, o’pka sili, bronxoektatik kasallik, o’choqli zotiljam.
10.	Davolash tamoillarini aniqlash	Klinik fikrlash	Antibakterial davo. Bronxlarni drenaj faoliyatini yaxshilash: balg’am ko’chiruvchi, mukolitiklar, bronxoilatatorlar. Yiringli bronxit qo’zish davrida dezintoksikatsion terapiya. Kislorodterapiya. O’pka gipertenziyasini davolash. Fizioterapiya va sanator-kurort davo.

7. Malaka, ko’nikma va bilimni tekshirish usullari

1. BEMORLARNI SO’RAB SURISHTIRISH VA KURIKDAN O’TKAZISH

Maksadi: - Tashxis uchun kerakli ma`lumotlarni yigish;

- Boshka axborot manbalarini aniklash (karindoshlari, boshka shifokorlar v ax.k.)

- bemorning ishonchini kozonib, mulokotga kirishish;

- bemorning shaxsiyati va kasallikka munosabatini aniklash (kasallikning ichki manzarasi);

- bemorning xushi, ruxiy xolati, umumiy kurinishi, teri koplamlarini baxolash.

Kursatmalar: Surab-surishtirish xushida bulgan xamma bemorlar uchun, kurik xamma bemorlar uchun.

Jixozlanishi: yaxshi yoritilgan palata, shifokor xonasi.

Bajariladigan etaplar (pogonalar):

№	Tadbirlar	Bajara olmadi	Tulik bajardi
1	Pasport ma`lumotlarni yig’ish	0	5
2	SHikoyatlari (asosiy va yondosh)	0	15
3	Kasallik anamnezini yig’ish	0	20
4	Xayot anamnezini yig’ish	0	15
5	Epidemiologik anamnez	0	5
6	Allergik anamnez	0	5
7	Bemorning ҳolati	0	5
8	Tana tuzilishi	0	5
9	Umumiy kurik	0	5
10	Kasallik mezonlarini aniqlash	0	20
	Ja`mi	0	100

2.PIKFLOUMETRIYA

Maksadi: Bronxlarning yashirin giperreaktivligini aniklash.

№	Javoblar	Bajara olmadi (0 ball)	Tulik bajardi (10 ball)
1.	Bemor qulay o’tirib olishi kerak	0	10
2.	Pikfloumetr ko’rsatkichini “0” keltirish	0	10
3.	Pikfloumetrni spirt bilan ishlov berish	0	10
4.	Bemor aktiv chuqur nafas olishi kerak	0	10
5.	Bemor pikfloumetrga bor kuchi bilan (forsirovannыy) nafas chiqarishi kerak	0	10
6.	Pikfloumetr ko’rsatkichini yana “0”ga keltirib, aniq natijaga erishish uchun muolajani 2 marta qaytarish kerak.	0	10
7.	Pikfloumetr protokoliga eng юqori natijani qayd qilish kerak	0	10
8.	Kun davomida (ertalab, kunduzi, kechqurun) monitoring o’tkazish	0	10
9.	Pikfloumetr ko’rsatkichlarini dinamikasini qayd qilish	0	10
10	Pikfloumetrni юvish va quritish.	0	10
	Ja`mi	0	100

3. KASALLIKKA MOS PARXEZ VA REJALI DAVO TAYINLASH

Maksadi: Kasallikni davolash yoki remissiyasiga erishish

Kursatmalar: xamma bemorlar uchun

Jixozlanishi: shifoxona

Bajariladigan etaplar (pogonalar):

№	Tadbirlar	Bajara olmadi	Tulik bajardi
1.	Pevzner buyicha parxez stollarining tavsifi	0	20
2.	Tashxisga mos ravishda parxez stollarini tugri tanlay olish.	0	20
3.	Parxezning tulakonliligini baxolay olish	0	20
4.	Tashxisga, kasallikning ogirlik darajasiga va boskichiga mos ravishda asosiy (bazis) va simptomatik davo tayinlash	0	20
5.	Profilaktika chora-tadbirlarini tayinlash	0	20
	Ja`mi	0	100

Testlar

1. Surunkali bronxitni tashxislashda kuprok ma`lumot beruvchi tekshiruv usuli:

A) Ko’krak qafasini rentgenografiyasi

B) O’pka stsintigrafisi

V) Qondagi gazlar tarkibini aniqlash

G) Bronxoskopiya *

D) EKG

2. Surunkali bronxitda auskul`tatsiyada nima eshitiladi:

A) Jarangdor nam xirillashlar

B) Plevrani ishkalanish shovkini

V) Krepitatsiya

G) Quruq xirillashlar

D) Quruq va nam xirillashlar*

3. Qaysi gurux preparatlarni surunkali bronxitda tavsiya kilinmaydi:

A) Immunomodulyatorlar

B) Biostimulyatorlar

V) Bronxodilyatatorlar

G) Beta-blokatorlar *

D) Vitaminlar

4. O’tkir bronxitda perkussiyada aniklanadi:

A) Kutisimon tovush

B) Bugik perkutor tovush

V) Timpanik tovush

G) Upka tovushi *

D) Perkutor tovushni qisqarishi

5. Surunkali bronxitda yo’tal qachon kuzatiladi:

A) Kechki payt

B) Kechasi

V) Kun davomida

G) Ertalab*

D) Jismoniy zo’riqishdan keyin

6. Surunkali bronxit asoratlari:

A) Ҳamma sanab utilganlar*

B) O’pka юragi

V) Nafas etishmovchiligi

G) O’pka emfizemasi

D) Pnevmoskleroz

7. Surunkali obstruktiv bronxitga kuyidagilarni kaysi biri xos:

A) Yutal, balgam, xansirash*

B) Balgamsiz yutal, nam xirillashlar

V) Yutal, balgam, nam xirillashlar

G) Yutal, xansirash, nam xirillashlar

D) Yiringli balgam, jarangli nam xirillashlar

8. Surunkali bronxitni kuzish davrida auskul`tatsiyada eshitiladi:

A) Kuruk guvillovchi, xushtaksimon xirillashlar*

B) Bronxial nafas

V) Krepitatsiya

G) Mayda pufakchali nam xirillashlar

D) Yirik pufakchali jarangsiz nam xirillashlar

9. O’tkir bronxitni chakiruvchi 3ta infktsion agentni aniqlang:

A)viruslar*

B)bakteriyalar*

V)mikoplazmalar*

G)Bir xujayraliklar

D)xashoratlar

E)ichak tayoqchasi

10. O’tkir bronxitni chakiruvchi 3ta fizik faktorni aniqlang:

A)sovuk xavodan nafas olish*

B)issik xavodan nafas olish*

V)changli nafas olish*

G)kisloroddan nafas olish

D)azot angidrid bilan nafas olish

E)karbonat angidridli nafas olish

11. O’tkir bronxitga olib keluvchi 6ta ximik faktorni sanab bering:

A)azot angidridi*

B)sul`fat angidridi*

V)serovodorod*

G)ammiak*

D)brom bug’lari*

E)xlor bug’lari*

J)azot oksidi

Z)kislorod

I)ozon

12.O’tkir bronxitli bemorlarning balgamida ko’pincha aniqlanadigan 4 xil mikrobni sanab uting:

A)inflюentsiya tayokchasi*

B)gemolitik streptokokk*

V)pnevmokokklar*

G)tilla rangli stafilokokk*

D)ichak tayokchasi

E)kuk yirngli tayoqcha

J)klebsiella

Z)enterogen streptokokk

13.O’tkir bronxitda yalliglanish jarayoninng 4ta joylashishini kursating:

A)traxeya*

B)urta kallibrli bronxlar*

V) yirik kallibrli bronxlar*

G) mayda bronxlar *

D) bronxiolalar

E) al`veolalar

J) xalqum

14.O’tkir bronxitda balgamning 3 xil kurinishini ayting:

A)shillik*

B)shillik-yiringli*

V)goxida qon aralash*

G)yiringli

D)malina jelesi

E)qonli

15.O’tkir bronxitli bemorlarning 3ta asosiy shikoyati:

A) quruq yo’tal*

B) bug’ilish xissi*

V) tush orkasida ogrik*

G) kup mikdorli yutal

D) Yutal va aksirishda kukrak kafasida ogriklar

E) Nafas sikish xurujlari

16. O’tkir bronxitda 4ta fizikal uzgarishlarni aniqlang:

A) perkutor – anik upka tovushi*

B) goxida qutti tovushi*

V) auskul`tattsiyada – vezikulyar nafas nafas chikarish uzayshi (dagal nafas)*

D) kuruk xushtaksimon va g’ung’ilovchi xirillashlar*

E) perkutor – kuti tovushi

J) goxida timpanik tovush

Z) auskul`tatsiyada – bronxial nafas, kuruk va nam mayda pufakli jarangli xirillashlar

17. O’tkir bronxitli bemorlarda periferik konda 4ta uzgarishni kursating:

A) leykotsitoz*

B) neytrofilez*

V) leykoformulani chapga siljishi*

G) ECHTning oshishi*

D) leykopeniya

E) neytropeniya

J) ECHTning kamayishi

18. Engil shaklli o’tkir bronxitning 2ta davolash printsipini ayting:

A) uy sharoitida davolash*

B) katta dozada vitamin S, balgam ko’chiruvi vositalar tavsiya qilish*

V) Statsionarda davolash

G) Antibiotiklar qo’llash

19. Quruq va davomli yo’tal bilan kechadigan surunkali bronxitda qullaniladigan 2ta dori vositasini ayting:

A) dionin*

B) kodein*

V) Yo’talga qarshi tabletkalar

G) terpengidrat

20. Immun faoliyatini susayishi bilan kechadigan surunkali bronxitni quzish davrida qo’llaniladigan 3ta dori vositasin aniqlang:

A) levamizol*

B) T-aktivin*

V) Nukleinat natriya*

G) V gurux vitaminlari

D) vitagepat

E) aloe ekstrakti

8. Joriy nazoratni baxolash mezoni

Talaba faoliyatining tavsifi	Uzlashtirish	Baxo
Talaba mavzu asosiy savollari bo’yicha va TMI savollari bo’yicha mashg’ulotga tayyorlangan, munozaralarda faol katnashgan, mavzuni chukur uzlashtirgan, ijodiy fikrlaydi, bemorni surab–surishitirish, anamnezini yigish, ob`ektiv tekshiruvlarni (barcha a`zolar pal`patsiyasi, perkussiyasi, auskul`tatsiyasi), bugim funktsional tekshiruvlarini tula bajara oladi, laborator – instrumental tekshirish va davolash rejasini tuzadi va tekshirish natijalarni taxlil kila oladi, kasallik mezonlarini tula izoxlaydi, xar bitta sindromni kiyosiy tashxislaydi, dastlabki va klinik tashxisni tula asoslay oladi, olgan bilimini amaliyotda kullay biladi	96-100	«5»
Talaba mavzu asosiy savollari bo’yicha va TMI savollari bo’yicha mashgulotga tayyorlanib kelgan, munozaralarda faol katnashgan, mavzuni uzlashtirgan, bemorni surab – surishitirish, anamnezini yigish, ob`ektiv tekshiruvlarni (barcha a`zolar pal`patsiyasi, perkussiyasi, auskul`tatsiyasi), bugim funktsional tekshiruvlarini bajara oladi, laborator – instrumental tekshirish va davolash rejasini tuzadi va tekshirish natijalarni taxlil kila oladi, kasallik mezonlarini biladi, boshka tizimli va bugim kasalliklari bilan kiyosiy tashxis utkaza oladi, dastlabki va klinik tashxisni asoslay oladi, olgan bilimini amaliyotda kullay biladi	91-95	«5»
Talaba mavzu asosiy savollari bo’yicha va TMI savollari bo’yicha tayyorlangan, munozaralarda faol katnashgan, mavzuni chukur uzlashtirgan, bemorni surab–surishitirish, anamnezini yigish, ob`ektiv tekshiruvlarni (barcha a`zolar pal`patsiyasi, perkussiyasi, auskul`tatsiyasi), bugim funktsional tekshiruvlarini tula bajara oladi, laborator – instrumental tekshirish va davolash rejasini tuzadi va tekshirish natijalarni taxlil kila oladi, boshka tizimli kasalliklar bilan kiyosiy tashxis utkaza oladi, dastlabki va klinik tashxisni tula asoslay oladi, olgan bilimini amaliyotda kullay biladi	86-90	«5»
Talaba mavzu asosiy savollari bo’yicha va TMI savollari bo’yicha mashgulotga tayyorlangan, munozaralarda faol katnashgan, mavzuni uzlashtirgan, bemorni surab–surishitirish, anamnezini yigish, ob`ektiv tekshiruvlarni (barcha a`zolar pal`patsiyasi, perkussiyasi, auskul`tatsiyasi), bugim funktsional tekshiruvlarini tula bajara oladi, laborator – instrumental tekshirish va davolash rejasini tuzadi va tekshirish natijalarni taxlil kila oladi, boshka tizimli kasalliklar bilan kiyosiy tashxis tulik utkaza oladi, dastlabki va klinik tashxisni tula asoslay oladi, olgan bilimini amaliyotda kullay biladi	81-85	«4»
Talaba mavzu asosiy savollari bo’yicha va TMI savollari bo’yicha mashgulotga tayyorlangan, munozaralarda faol katnashgan, mavzuni uzlashtirgan, bemorni surab–surishitirish, anamnezini yigish, ob`ektiv tekshiruvlarni (barcha a`zolar pal`patsiyasi, perkussiyasi, auskul`tatsiyasi), bugim funktsional tekshiruvlarini tula bajara oladi, laborator – instrumental tekshirish va davolash rejasini tuzadi va tekshirish natijalarni taxlil kila oladi, boshka tizimli kasalliklar bilan kiyosiy tashxis utkaza oladi, dastlabki va klinik tashxisni asoslay oladi, olgan bilimini amaliyotda kullay biladi	76-80	«4»
Talaba mavzu asosiy savollari bo’yicha va TMI savollari bo’yicha mashgulotga tayyorlangan, berilgan savollarga javob beradi, mavzuni uzlashtirgan, bemorni surab–surishitirish, anamnezini yigish, ob`ektiv tekshiruvlarni (barcha a`zolar pal`patsiyasi, perkussiyasi, auskul`tatsiyasi), bugim funktsional tekshiruvlarini bajara oladi, laborator – instrumental tekshirish va davolash rejasini tuzadi va tekshirish natijalarni taxlil kila oladi, boshka tizimli kasalliklar bilan kiyosiy tashxis utkaza oladi, dastlabki va klinik tashxisni asoslay oladi, olgan bilimini amaliyotda kullay biladi	71-75	«4»
Talaba mavzu asosiy savollari bo’yicha va TMI savollari bo’yicha uzlashtirgan, bemorni surab – surishitirish, anamnezini yigish, ob`ektiv tekshiruvlarni (barcha a`zolar pal`patsiyasi, perkussiyasi, auskul`tatsiyasi) bajara oladi, laborator – instrumental tekshirish va davolash rejasini tuzadi va tekshirish natijalarni tula taxlil kila olmaydi, dastlabki va klinik tashxisni asoslay oladi, olgan bilimini amaliyotda kullay biladi	66-70	«3»
Talaba mavzu asosiy savollari bo’yicha va TMI savollari bo’yicha mavzuni tushunadi, bemorni surab – surishitirish, anamnezini yigish, ob`ektiv tekshiruvlarni (barcha a`zolar pal`patsiyasi, perkussiyasi, auskul`tatsiyasi) ukituvchi maslaxati yordamida bajara oladi, laborator – instrumental tekshirish va davolash rejasini tuzadi, dastlabki va klinik tashxisni ukituvchi maslaxati yordamida asoslay oladi, olgan bilimini ukituvchi maslaxati yordamida amaliyotda kullay oladi	61-65	«3»
Talaba mavzu asosiy savollari bo’yicha va TMI savollari bo’yicha materialni tulik bilmaydi, bemorni surab – surishitirish, anamnezini yigish, ob`ektiv tekshiruvlarni (barcha a`zolar pal`patsiyasi, perkussiyasi, auskul`tatsiyasi) kisman bajara oladi, laborator – instrumental tekshirish va davolash rejasini ukituvchi yordamida tuzadi, dastlabki va klinik tashxisni ukituvchi yordamida asoslaydi, amaliyotda kullay olmaydi	55-60	«3»
Mavzu asosiy savollari bo’yicha va TMI savollari bo’yicha materialni bilmaydi, bemorni surab – surishitirish, anamnezini yigish, ob`ektiv tekshiruvlarni (barcha a`zolar pal`patsiyasi, perkussiyasi, auskul`tatsiyasi) bajara olmaydi, laborator – instrumental tekshirish va davolash rejasini tuza olmaydi, dastlabki va klinik tashxisni asoslay olmaydi, amaliyotda kullay olmaydi	55 va undan past	«2»

		9. Mashg’ulotning xronologik xaritasi
№	Mashg’ulot bosqichlari		Mashg’ulot shakli	Davomiyligi (min)
				270
1.	O’qituvchining kirish so’zi (mavzuni asoslash)			10
2.	Amaliy mashg’ulot mavzusini muҳokama qilish, yangi pedagogik texnologiyalar (ishbilarmon o’yini), shuningdek, ko’rgazmali materiallar (slayd, audio-videokasseta, mulyaj, fantom, EKG, rentgenogramma va ҳ.k.)ni qo’llagan ҳolda talabalarning dastlabki bilim darajasini tekshirish		so’rov, tushuntirish	60
3.	Muҳokamaga yakun yasash.			20
4.	Talabalarga mashg’ulotning amaliy qismini bajarish uchun topshiriq berish. Topshiriqlarni bajarish tartibi bo’yicha ko’rsatmalar va tushuntirish berish. Mustaqil kuratsiya			30
5.	Talabalarni mashg’ulotning amaliy qismini o’qituvchi yordamida egallashi (tematik bemor kuratsiyasi)		kasallik tarixi, ishbilarmon o’yini, vaziyatli masala	50
6.	Tematik bemorning laboratoriya, instrumental tekshiruvlaridan olingan natijalarning taҳlili, differentsial diagnostika, davolash va sog’lomlashtirish rejasini tuzish, retseptlar yozish va ҳ.k.		klinik-laborator anjomlar bilan ishlash	40
7.	Talabalarning o’zlashtirgan nazariy bilimlarini va amaliy ish natijalarini muҳokama qilish, mustaҳkamlash va mashg’ulot maqsadiga erishilganlik darajasini ҳisobga olgan ҳolda guruҳ faoliyatini baҳolash		og’zaki so’rov, test, munozara-baҳs, amaliy ish natijalari­ni tekshirish	40
8.	Ushbu mashg’ulot bo’yicha o’qituvchining xulosasi, ҳar bir talaba faoliyatini 100-ballik tizim bo’yicha baҳolash va e`lon qilish. Keyingi darsga tayyorlanish uchun talabalarga vazifa berish (savollar to’plami)		Axborot, mustaqil tayyorlanish uchun savollar	20

10. Nazorat uchun savollar

1. 
   O’tkir va surunkali bronxitlar etiologiyasi.
   
2. 
   O’tkir va surunkali bronxitlar patogenezi
   
3. 
   O’tkir va surunkali bronxitlar tasnifi
   
4. 
   O’tkir va surunkali bronxitlar klinik kechishi
   
5. 
   O’tkir va surunkali bronxitlarda laborator tekshirishlardagi o’zgarishlar.
   
6. 
   O’tkir va surunkali bronxitlarda instrumental tekshirishlardagi o’zgarishlar.
   
7. 
   O’tkir va surunkali bronxitlar asoratlari
   
8. 
   O’tkir va surunkali bronxitlar qaysi kasalliklar bilan qiyoslanadi.
   
9. 
   O’tkir va surunkali bronxitlar davosi.
   
10. 
    O’tkir va surunkali bronxitlar profilaktikasi.
    

11. Tavsiya etilgan adabiyotlar

АDАBIYOTLАR:

АSОSIYLАRI:
1. Ichki kаsаlliklаr. Bаbаjаnоv S.N., Tоshkеnt,2008 yil.

2. Ichki kаsаlliklаr. Shаrаpоv U.B. 1994 gg. 2003 gg.

3. Vnutrеnniе bоlеzni pоd rеd. Mаrtinоvа А.,I., Muхinа N.,А, Mоisееvа А.S., M, Mеdisinа, 2004 g

4. Vnutrеnniе bоlеzni. Pоd rеd Mаrtыnоvа i Muхinа. – Mоskvа, 2008 g.

QO’SHIMCHА АDАBIYOTLАR:

1.Diаgnоstikа bоlеznеy vnutrеnniх оrgаnоv. А.N.Оkоrоkоv. Mоskvа 2005g.

2.Lеchеniе bоlеznеy vnutrеnniх оrgаnоv. А.N.Оkоrоkоv. Mоskvа, 2005 g

3. http://.www.med-site.narod.ru/index.htm

Описание, диагностики, лечение заболеваний. Фармацевтика, анатомия.

4. http://www.recipe.ru

Медицина: информационные ресурсы, базы данных.

5. http://www.vh.org

Один изсамых позновательных медицинских сайтов.

6. http://www.meddean.luc.edu

Энциклопедия обследования больного со множеством иллюстрации, краткое описание болезней, тестирование.

1. 
   http://embbs.com
   
2. 
   Истории болезни, обучение, атлас по ЭКГ и др.
   
3. 
   WWW.TMA.uz.