2-ma’ruza. 1-masala O`tgan ma’ruzada Biz siz bilan O`zbekistonda demokratik, fuqarolik jamiyatining qaror topishi, O`zbekistonda hokimiyat tizimining bo`linishi masalalari hamda davlat boshqaruvida sudlarning o`rni , roli, ahamiyati, hamda bu sohadagi yangi islohotlar haqida gaplashgan edik
Endigi ma’ruzada Mustaqillik yillarida O`zbekistonda fuqarolarni o`zini-o`zi boshqarish organlarining, ya’ni-mahallalarning tashkil topishi , ularning faoliyati haqida suhbatlashamiz. Tariximizdan ma’lumki mamlakatimizda mahallalarning tashkil topishi uzoq o`tmishga borib taqaladi. Manbalarning guvohlik berishicha o`lkamizda dastlabki mahallalar IX-X asrlarda paydo bo`lgan. Bu haqda Abu Rayhon Beruniy o`z asarlarida yozib qoldirgan.
O`zbekistonda yangi jamiyat qurish-adolat va haqiqat g`oyasiga asoslanadi. Bunda insonlar o`z qobiliyatini, ehtiyojlarini to`la namoyon qiladi. Buning uchun jamiyatda uni amalga oshirish uchun to`la huquqiy mexanezim yaratilishi lozim. Bu tizim huquqiy jihatdan kafolatlanishi kerak. Shu sababli Respublikada mahalla institutlarini joriy etishda 1993-yil 2-sentabrda qabul qilingan “Fuqarolarning o`zini-o`zi organlari to`g`risida”gi O`zbekiston Respublikasi Qonuni qabul qilindi. Mahalla mexanizmi shu Qonun asosida joylarda tashkil etila boshladi.
O`zbekiston Respublikasi Konstitutsuyasining 105-moddasida “Shaharcha, qishloq va ovullarda, uning tarkibidagi mahallalarda fuqarolarning o`zini-o`zi boshqarish organlari bo`lib, ularning rayisi (oqsoqoli) va uning maslahatchilari 2,5 yil muddatga saylanadi ” deyilgan.
Mahallaning huquqiy asoslari 1993-yil 2-sentabrdagi qabul qilingan Qonun bilan mustahkamlangan. Ushbu Qonun yuqorida nomi keltirilgan. Bu Qonunda mahallaning vazifalari, vakolatlari hamda oqsoqolning vazifalari qat’iy belgilangan. 1999-yil 14-aprelda 29 moddadan iborat ushbu Qonunning yangi tahriri chiqdi.
Qonunning 7-moddasi, Konstitutsiyaning 105-moddasiga moslashtirildi va unda fuqarolarning o`zini-o`zi boshqarish organlari tushunchasi quyidagicha konkretlashtirildi: “Shaharchalar, qishloqlar va ovullar, shuningdek shaharlar, shaharchalar qishloqlar va ovullardagi mahallalar fuqarolar yig`inlari Fuqarolarning o`zni-o`zi boshqarish organlari”dir deyildi.
2013-yil 22-aprelda O`zbekiston Respublikasining “Fuqarolarning o`zini-o`zi organlari to`g`rida”gi Yangi tahrirdagi, hamda “Fuqarolar yig`ni rayisi va uning maslahatchilari saylovi to`g`risidagi Qonunlar qabul qilindi”
2017-yil 3- fevralda O`zbekiston Respublikasi Prezidenti SH.Mirziyoyevning “Mahalla institutini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to`g`risida”gi Farmoni qabul qilindi. Ushbu Farmonda MFY oldiga quyidagi vazifalar qo`yildi:
Jamiyat hayotidagi ularning mavqeyi belgilandi;
Ular joylarda xalqning chinakam maslakdoshi va kumakdoshi bo`lishi lozim;
Yoshlarni tarbiyalovchi asosiy o`choq vazifasini bajaruvchi;
Hududlarda ma’naviy hayotning sog`lomlashtiruvchi asosiy bo`g`in bo`lishi va boshqa vazifalar belgilab berildi.
2018-yil 15-oktabrda O`zbekiston Respublikasining “Fuqarolar yig`inlari rayisi (oqsoqoli) saylovi to`g`risida ” Yangi Qonun qabul qilindi. Qonunga ko`ra mahalla oqsoqollari rayislarini saylovi har 3 yilda bo`lib o`tadigan bo`ldi. Ushbu Qonun asosida O’zbekiston Respublikasining Kostitutsiyasining 105-moddasining birinchi qismiga o’zgartirish va qo’shimchalar kiritildi.
2019-yilda Respublika Fuqarolar yig`inlari rayislarining navbatdagi sayovi bo`lib o`tdi, unda Respublikadagi 10 000 ga yaqin MFY rayislari navbatdagi muddatga saylandi.
Bu masala 2020-yil 29-dekabrdagi O`zbekiston Respublikasi Prezidentining xalqimizga va Oliy Majlisga Murojaatnomasida ham ko`rib chiqildi. Ma’ruzada qayd etilishicha so`ngi uch yilda “Obod qishloq”, “Obod mahalla” Davlat dasturi doirasida 5 mln. aholi yashaydigan 1200 ta mahalla va qishloqlar qiyofasi tubdan o`zgardi. Bu ishlar pandemiya sharoitida vaqtincha to`xtab qoldi. Xalqaro Moliya institutlari bu Dastur doirasida ishtirok etish uchun 270 mln. AQSH dollari miqdorida mablag` yo`naltirishga tayyor ekanligi bildirilmoqda. Bu ishlar 2021-yilda ham davom etishini Muhtaram Prezidentimiz ta’kidlab o`tdilar.
