O’tibdo’ Sana 09 «Ona tili» 7-sinflar uchun 6-Sinfda o'tilganlarni takrorlash

c) kirish suhbati, o’quvchilarning og’zaki nutqini o’stirish
II. O’tgan mavzuni so’rash.
III. Yangi mavzu:
1-topshiriq. Beriigan gapdagi ajratib ko’rsatilgan so’z va qo’shimchaning vazifasini ayting.
Faqat daraxtlar, ariqlar, ko’priklargina tanish. (A. Muxtor)
O’zi qo’shilayotgan so’zning ma’nosini ayirib-chegaralab keluvchi faqat va -gina(-kina, -qina) yuklamalari ayiruv-chegaralov yuklamalari hisobianadi.
Bulardan faqat sof yuklama, -gina(-kina, -qina) vazifadosh yuklamadir.
239-mashq. Matnni o’qing. Ayiruv-chegaralov yuklamalari qatnashgan gaplarni yozing. Yuklamalarning tagiga chizing.
1. Toki odamlar meni ko’rmasin, faqat mehnatimni ko’rishsin. (Asqad Muxtor) 2. Bizni porloq kelajakka Mustaqillik yo’ligina eltadi. 3. Mehmon esa «buning o’zi nima-yu, muomalasi nima bo’lardi» degan ma’noda kulib qo’ydi xolos. (Cho’lpon) 4. Vaholanki, til davlat miqyosi-da qo’llanilsagina milliy til bo’lb qoladi va ravnaq topadi. (« Vatan tuyg’usi» kitobidan) 5. Xotin, bu gaplar kitobda bor xolos, hayot boshqa. (S. Zunnunova)


240-mashq. Gaplarni yozing. Yuklamalarni topib, ma’nosini izohlang.
1. U chaqqon harakat qilarkan, a’zoyi badani terlab ketgan, faqat buni o’zi payqamas, hatto bir so’zni takrorlardi: «Menga desa otib yubormaydimi?» (O’. Hoshimov) 2. — Haqiqatni, faqat haqiqatni aytaman deb ont iching! (X. To’xtaboyev) 3. Ulardan faqat birga oldirilgan suratgina yodgor qoladi, xolos. (Said Ahmad) 4. Bu haqda Shahnozagina biladi.
242-mashq. Nuqtalar o’rniga mos yuklamani qo’yib gaplarni ko’chiring.
1. ... jimlik tilaydi yurak,
Sizdan bugun birgina o’tinch:
Yolg’iz qo’ying meni, do’stlarim,
Charchaganman, orom olayin. (E. Vohidov) 2. U ... shoir... emas, balki adabiy tanqidchi ham edi. 3. — Yo’q, bekam, men ... biz uch ko’z bilan hammayoqni qidiryapmiz, dedim. (Mirmuhsin) 4. Mustaqillik, hurriyat degan so’zlar butun jozibasi... birga beqiyos qudratini, mo’jizasini ko’rsatmoqda. («Vatan tuyg’usi» kitobidan) 5. Kuyning ... nasiba, rizqi bo’lurmi? Kuyni... avjida qirqsa bo’lurmi? (Sirojiddin Sayyid)