O’tibdo’ Sana 09 «Ona tili» 7-sinflar uchun 6-Sinfda o'tilganlarni takrorlash

c) kirish suhbati, o’quvchilarning og’zaki nutqini o’stirish
II. O’tgan mavzuni so’rash.
III. Yangi mavzu:
1-topshiriq. Matnda ajratib ko’rsatilgan so’zlarning qaysi so’z turkumiga mansubligi va qaysi kelishik shaklida ekanligini aniqlang.
Anvar, qorni och bo’lsa kerak, dasturxonni Muhayyoning qo’lidan olib, uni buzuq avtobusga boshladi. Dasturxonni darrov ochdi. Ovqat ko’pligini ko’rib, Muhayyoning ijozati bilan ustasi, oqsoq cholni chaqirdi. (A. Qahhor)


Ismlarning bosh kelishik shakli maxsus qo’shimchaga ega emas. Bu shakl kim?, nima?, qayer? so’roqlarining biriga javob bo’ladi va gapda ko’pincha ega, ot kesim, undalma vazifalarida keladi. Masalan, 1. O’zbekistonning poytaxti — Toshkent. 2. Men 7-sinf o'quvchisiman. 3. Toshkent, munchalar go’zalsan!


121-mashq. Matnni o’qing. Bosh kelishik shaklidagi so’zlarni toping. Ular gapda qanday vazifa bajarayotganini ayting.
Ulug’bek mirzo bobosidan so’rabdi:
-Dunyoda inson uchun eng yaxshi narsa nima-yu, eng yomon narsa nima?
Amir Temur javob beribdi:
-Dunyoda inson uchun eng yaxshi narsa ham botir, sa’y-g’ayratli, ham go’zal axloqli bo’lib nom chiqarish. O’limdan ham battar, yomon narsa axloqsizlik va xoinlik bilan nom chiqarishdir. (Xurshid Davron)


122-mashq. Bosh kelishik shaklidagi so’zlarni toping va ularning gapdagi vazifalarini aniqlang.
Karim bir to’p lolalar qarshisida turib qoldi. Birdan chehrasidagi quvonch o’rnini hayrat egalladi. Lola tagida g’uj-g’uj chumoli tinish bilmay yuguradi. Ajoyib-da bu chumolilar. Doim shoshganlari-shoshgan. Og’izlarida nimalar bo’lmaydi: bug’doy, cho’p, non ushoq...
Karim chumolilarga uzoq tikilib qoldi. Keyin o’rnidan lip etib turdi-yu, nariroqda lolalardan guldasta qilayotgan Nodirani chaqirdi.
- Mana ko’rasan, yomg’ir yog’adi. Chumolilar inlarini berkityapti, - dedi.
Karim to’g’ri aytgan edi. Sal o’tmay osmonni quyuq bulut qopladi. Keyin rosa jala quydi. (H. Jalolov)