Ossilyatorning radiatsion soʻnishi

---

Qidir
Ossilyatorning
radiatsion soʻnishi
Atom va molekulalar nurlanishida ular tarkibidagi elektronlar muhim rol oʻynaydi. Tebranuvchi
dipol
, yaʼni ossilyator sifatida muvozanat markazi atrofida tebranuvchi 
elektron
qabul qilinadi.
Eng oddiy ossilyator 
garmonik ossilyatordir
. Misol uchun chiziqli garmonik ossilyator bilangina
cheklanaylik. Unga taʼsir etuvchi tashqi kuch faqat garmonik kuchdan iborat boʻladi:
bu yerda — ossilyator massasi, — 
elastiklik koeffitsienti
.
Agar
desak,
boʻladi. Bu 
differensial tenglamaning
yechimi maʼlum:
Ossilyatorga taʼsir qiluvchi kuch bilan uning potensial energiyasi orasidagi bogʻlanish 
, demak, 
yoki (2) va (4) ni hisobga olgan holda quyidagini
Garmonik ossilyator tenglamasi

---

yozish mumkin:
Ossilyatorning 
kinetik energiyasi
esa 
. Demak, (4) ga muvofiq 
. Ossilyatorning toʻla energiyasi 
, demak,
Garmonik ossilyatorning bir sekundda oʻrtacha nurlanish energiyasi 
yoki 
nazarga olinsa,
boʻladi. 
Nurlanish energiyasi
ossilyator energiyasining bir sekundda kamayishi bilan bogʻliq.
Demak, 
yoki (5) ga muvofiq 
.
Quyidagicha belgilash kiritamiz:
demak, 
va bu differensial tenglamaning 
integrali
boʻladi. Koʻramizki, nurlanish natijasida ossilyator energiyasining kamayishi, demak, tebranishning
soʻnishi roʻy beradi. Bu hodisa ossilyatorning radiatsion soʻnishi deyiladi.
(8) dagi daraja koʻrsatkichini ifodalovchi koʻpaytma 
oʻlchamsiz boʻlishi lozim, demak, ning
oʻlchamiligi vaqt oʻlchamligiga teskari boʻlishi lozim. Quyidagicha belgilash kiritamiz:
u holda
Relaksatsiya vaqti

---

boʻladi. Koʻramizki, 
vaqt ichida ossilyatorning energiyasi 
marta kamayadi. Bu
vaqt relaksatsiya vaqti deyiladi.
Nurlanish reaksiyasi kuchining tashqi kuchga nisbatan juda kichikligini ifodalovchi (4) dan
maʼlumki, 
, demak, (9) ga muvofiq 
, yaʼni 
yoki 
va 
nazarga olinsa,
Koʻramizki, ossilyatorning tebranish davriga nisbatan relaksatsiya vaqti juda ham kattadir.
Soʻnggi tengsizlikni bir necha misollar ustida tekshirib koʻrish mumkin.
Koʻzga koʻrinuvchi nurlar uchun 
sm, u vaqtda 
s boʻladi, elektron
massasi m, zaryadi e, c, 
qiymatlari (9) ga qoʻyilsa, 
s, demak, 
boʻladi.
Rentgen
 nurlari uchun 
sm, 
s, 
s, demak, 
boʻladi. Koʻramizki, relaksatsiya vaqtida ossilyator bir necha million marta tebranib ulguradi.
Atom yoki 
molekula
 uygʻongan holatda yashab turib, nurlanish yoʻli bilan energiyasining koʻproq
qismini tashqariga chiqarish vaqtida relaksatsiya vaqti bilan oʻlchashimiz mumkin. Odatda, bu
vaqt uygʻongan holatda yashash vaqti deyiladi.
R.X.Mallin Klassik elektrodinamika, Oʻqituvchi, T., 1974
Spektral chiziqning tabiiy kengayishi
Multipol nurlanish
Tez va tekis harakatlanuvchi zaryad elektromagnit maydoni
Misollar
Manba
Qoʻshimcha oʻqish uchun

---

 
Soʻnggi tahrir 8 oy avval
 
MalikxanBot
 tomonidan amalga oshirildi
"
https://uz.wikipedia.org/w/index
.php?
title=Ossilyatorning_radiatsion_s
o nishi&oldid=2262583
" dan olindi