Osiyo tinch okeani mintaqasi va janubiy osiyo mamlakatlari iqtisodiyoti va mamlakatshunosligi

2.1.1-diagramma 

1960

-

2010yillar mobaynida Yaponiya YalMsining dinamikasi

 

 

 

---

24 

 

Tashqi  iqtisodiy  faoliyatni  tartibga  solishda  puxta  o’ylangan  davlat 

siyosati, davlatni rivojlantirishda, tashqi iqtisodiy aloqalarni asosiy ta’sirchan 

omillardan  biriga  aylantirdi.  Bu  siyosat  Yaponiyaning  milliy  manfaatlarini 

hisobga  olgan  holda  jahon  xo’jaligiga  uni  yirik  xalqaro  iqtisodiy,  ilmiy-

texnikaviy  va  moliayviy  savdo  markaziga,  jahon  iqtisodiy  otiga  qo’shilishi 

uning  salmoqli  qatnashchisiga  aylantirdi.  Xalqaro  iqtisodiy  faoliyatni  davlat 

tomonidan tartibga solinishida qonunchilik, administrativ-huquqiy, iqtisodiy va 

norasmiy  kabi  bir  birini  to’ldiruvchi  uslublardan  keng  foydalaniladi.  Bu  esa, 

oldinga qo’yilgan maqsadlarga erishishni ta’minlaydi. 

Tashqi  iqtisodiy  faoliyatni  tartibga  solishda  Yaponiya  amaliyoti  keng- 

huquqiy normativ bazaga tayanadi. Qonuniy va huquqiy-administrativ tartibga 

solish  sistemasj  ustivorlik  asosida  namoyon  bo’lib,  uni  cho’qqisida  valyuta 

almashish  va  tashqi  savdo  to’g’risidagi  qonun,  davlatning  umumiy  tartibga 

solish konsepsiyasi sifatida faoliyat chegaralarini belgilaydi. 

Bu  qonunda  xalqaro  valyuta  fondi,  butunjahon  savdo  tashkiloti  kabi 

xalqaro tashkilotlarning  kodeksidan  asosiy  prinsiplar  -  savdoni  erkinlashtirish 

haqidagi  xalqaro  shartnomalar,  erkin  va  har  tomonlama  savdo  prinsiplari 

mavjudligi  tufayli  uni  erkin  deb  hisoblash  mumkin.  Erkin  tashqi  iqtisodiy 

operatsiyalar  prinsipidan  kelib  chiqib,  oddiy  hollarda  faqat  minimal  darajada 

davlat  nazoratini  nazarda  tutadi.  Transaksiyalarni  litsenziyalash  sistemasini 

joriy  etishga  faqat  favqulotda  holat  bo’lsagina  yo’l  qo’yiladi  (masalan, 

mamlakatning to’lov balansi keskin yomonlashganda). 

Chegaralarni belgilash xarakteriga ega bo’lgani uchun tashqi iqtisodiy faoliyatni 

tartibga solishda u yoki bu soxalarga tegishli qonun osti aktlarni dastlab  tartibga 

solish  vazifasini  yuklaydi.  Majburiyatlarni  bunday  taqsimlash  yaponlar  fikricha 

xalqaro  iqtisodiy  sharoitni  o’zgarishiga  to’g’ri  baho  berish  va  milliy  xo’jalikni 

rivojlantirishda  to’liqroq  shu  holatlarni  hisobga  olishga  yordam  beradi  va 

yangilanishga ham yo’l ochadi. Qonunchilik aktlarining “2-qavati” tashqi iqtisodiy 

faoliyatni tartibga solishni asosiy bloki haqidagi qonundan tashkil topgan: eksport-

import  operatsiyalari;  bojxona  -  tarif  sohasi;  tashqi  savdoga  xizmat  ko’rsatish 

---

25 

 

(eksport  inspeksiya  haqidagi  qonun,  tashqi  savdoni  sug’urta  qilish,  Yaponiyaga 

importni rivojlantirish va chet-elning to’g’ridan-to’g’ri invetitsiyalarini jalb qilish 

to’g’risida favqulotdagi choralar, banklarda, sug’urta bazasida, qimmatli qog’ozlar 

va birjalarda va h.k. ).  Texnik talablar  va  standartlar  (sanoatda  standartlashtirish 

haqidagi qonun va boshqalar); intellektual mulk huquqi (patentlar, avtorlik huquqi 

va h.k.)