O’simliklarning o’sishi va rivojlanishi fiziologiyasi

proembro, 
globular, o'zaksimon, torpedosimon va yetilish
bosqichlaridan iborat 

---

---

• Qo‘sh urug‘lanish sodir bo‘lgandan so‘ng urug‘langan 
tuxum hujayrasi (zigota) bir muncha vaqt bo`linmasdan 
tinchlik holatida bo`ladi.
• Bu vaqt davomida RNK sintezi ko‘payadi, markaziy 
vakuolaning hajmi oshadi.
• Keyinchalik bu vakuola mayda vakuolachalari bo`linib 
ketadi.
• Shuning uchun ham bu davmi tinim vaqti deb emas, balki 
urug‘lanish tufayli bo`ladigan tuxum hujayraning 
boshlang‘ish faollanish bosqichi deb qarash mumkin.
• So‘ngra murtak xaltasining markaziy hujayrasi triploid 
yadrosi birinchi boiib bo‘lina boshlab va endosperm 
shakllana boshlaydi. 

---

•
Endospermning rivojlanib shakllanishi uchun ISK va 
sitokinin zarurdir.
•
Ushbu gormonlar nutsellusdan va platsentdan 
(urug‘kurtakning urug'murtak devoriga birikkan joyi) 
keladi.
•
Zigotaning bir necha marotaba bo‘linishidan keyin 
hujayralar bir qator ko‘rinishdagi ipsimon shaklga ega 
bo‘ladi va ular 
suspenzor
deb ataladi.

---

Suspenzorning vazifalari quyidagicha 
deb qaraladi:
1) uzayish mobaynida rivojlanuvchi murtakni endosperm 
to‘qimalariga qarab surish;
2) nutsellus va intugumentdan chiqayotgan moddalarni 
yutuvchi va ularni murtakka 
o‘tkazuvchi gaustoriyalar 
vazifasini 
o‘tash;
3) fitogormonlami sintezlash. Ayrim 
o‘simlik turlarida 
suspenzorning murtakka tegib turuvchi 
bo‘lagining bir qism 
hujayralari murtak tarkibiga apikal meristemalar va murtak 
ildizining ildiz qinchalari sifatida kirishi mumkin. 

---

• Ikki hujayrali murtakning ikkinchi hujayrasining ikki 
marotaba ketma-
ket uzunasiga bo‘linishi natijasida 
kvadran
t deb ataluvchi hosila yuzaga keladi.
• So‘ngra ushbu to‘rt hujayraning har biri ko‘ndalangiga 
bo‘linadi va oktantni hosil qiladi.
• Oktantning atrofidagi to‘rtta hujayrasining bo`linishi 
natijasida novdaning urug‘pallasi va apeksi shakllanadi.
• Qolgan to‘rttasidan esa gipokotil va ildizning bazal qismi 
shakllanadi.
• Ammo murtakning ushbu bo`linishi va shakllanishi 
bosqichida aniq ajralgan (differentsiallashgan) hujayralar 
va ulaming hosilalari ko‘rinmaydi.
• Shuning uchun ketma-ket ikki, to‘rt va sakkizta 
hujayralardan tashkil topgan ushbu tuzilmani