O’simliklarning kelib chiqishi ikkilamchi bo’lgan moddalar



Download 150 Kb.
bet14/22
Sana14.01.2022
Hajmi150 Kb.
#365630
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   22
Bog'liq
O'simliklar ekalogyasi

Yorug‘lik. Yorug‘lik fotosintezning asosiy harakatlantiruvchi kuchi bо‘lib, uning jadalligi va spektral tarkibi katta ahamiyatga ega. Yorug‘lik spektridagi faol (400-700 nm) nurlarning 80-85 foizini barglar yutadi. Lekin shundan faqat 1,5-2 foizi fotosintez uchun sarflanadi, ya’ni kimyoviy energiyaga aylanib, organik modsalar tarkibida (makroergik bog‘larda) tо‘planadi. Qolgan energiyaning 45 foizi transpiratsiya uchun va 35 foizi issiqlik energiyasiga aylanib sarflanadi.

A.S.Faminsinning kо‘rsatishicha (1880), fotosintez eng past yorug‘likda, xatto kerosin lampasining yorug‘ligida ham bо‘lishi mumkin. Ayrim olimlarning-kо‘rsatishicha, fotosintez kechki nomozshom va ba’zi mintaqalardagi yorug‘ kechalarda (oqtun) kuchsiz bо‘lsa ham davom etadi.

Kupchilik о‘simliklarda fotosintez tezligi yorug‘likning jadalligiga bogliq. Utо‘la quyosh yorugliginiig 1 gacha oshib boradi. Yorug‘liksevar о‘simliklarda esa tо‘la quyosh yorug‘ligining 1 gacha oshib boradi. Yorug‘lik kuchining bundan oshib borishi fotosintezga kamroq ta’sir etadi.

Fotosintezning yorug‘likka tо‘yingan (maksimal) xolati о‘simlik turlariga bog‘liq. Bu daraja yorug‘liksevar о‘simliklarda ancha yuqori, soyaga chidamlilarda esa past bо‘ladi. Masalan, ayrim soyaga chidamli о‘simliklarda (marshansiya moxida) fotosintezningyorug‘likkatо‘yingan xolati yorug‘lik 1000 lk bо‘lganda yuz beradi, yorug‘liksevar о‘simpiklarda esa 10000-40000 lk.da yuz beradi. Kо‘pchilik qishloq xо‘jalik ekinlari xam yerug‘liksevar о‘simliklar guruhiga kiradi. Yorug‘likning maksimal darajadan yuqori bо‘lishi xlorofnllarning va xloroplastlarning‘ buzilishiga sababchi bо‘lishi mumkin, natijada о‘simliklarning mahsuldorligi kamayadi.

Eng yuqori yorug‘likda fotosiitez jadalligi о‘simliklarning nafas olish tezligidan sezilarli darajada baland bо‘ladi, ya’ni fotosintez uchun yutilgan SO3 ning miqdori nafas olish jarayonida ajralib chiqqan S02 ning miqdoridan kо‘p bо‘ladi. Yorug‘likning pasayib borishi natijasida esa SO2 lar о‘rgasidagi farq ham kamayib boradi. Fotosintez jarayonida yutilgan SO2 ning miqdori bilan nafas olishdan ajralib chiqqan SO2 ning miqdori bir-biriga teng bо‘lgan yorug‘lik darajasi –yorug‘likning kompensatsiya nuqtasi deyiladi. Yorug‘likning kompensatsiya nuqgasi soyaga chidamli о‘simliklarda quyosh yorug‘ligining 1 foizda, yorug‘liksevar о‘simliklarda 3-5 foizida sodir bо‘ladi.

Yorug‘likning fotosintezdagi samaradorligiga boshqa omillar ham ta’sir etadi. Masalan, havodagi SO2 ning miqdori kam va harorat past bо‘lganda yorug‘lik jadalligining oshib borishi juda kamta’sir etadi. Havo tarkibidagi SO2 ning miqdori bilan yorug‘likning birgalikda oshib borishi fotosintez tezligini xam oshiradi.

Fotosintezda yorug‘lik nurlarining spektral tarkibi ham muhim rol о‘ynaydi. Spektrning qizil nurlari ta’sirida fotosintez jadalligi eng yuqori darajada kechadi. Chuiki bu nurlar bir kvantining energiyasi 42 kkal/molga teng bо‘lib, xlorofill molekulasini qо‘zg‘algan holatga о‘tkazadi va energiyasi fotokimyoviy reaksiyalar uchun tо‘la foydalaniladi. Spektrning kuk qismidagi nurlarning bir kvantida 70 kkal/mol energiya bо‘lib, uni qabul qilgan xlorofill molekulasi qо‘zg‘algan holatning yuqori darajasiga о‘tadi va to fotokimyoviy reaksiyalarda foydalanguncha bir qismi issiklik energiyasiga aylanib atrofga tarqaladi. Shuning uchun ham bu nurlarning unumliligi kamroq bо‘ladi. Lekin fotosintez uchun engqulay bо‘lgan qizil nurlarga tо‘yingan qizil nurlar hisobida 20 foiz kо‘k nurlar qо‘shilsa, fotosinteziing tezligi oshadi.


Download 150 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   22




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish