О‘simliklarni himoya qilish biotexnologiyasi

Zamburug‘lar asosida olinadigan entomopatogen preparatlar

• Beauveria avlodiga mansub zamburug‘lardan preparatlar olish ularning B.bassiana vuill (60 dan ortiq turdagi hasharotlarni nobud qiladi) va B.tenella Del. (10 dan ortiq turdagi hasharotlarni nobud qiladi) turlari asosida sanoat miqyosida preparatlar ishlab chiqarishga asoslangan.
• Hozirgi paytda B.bassiana (Balls) Vuill. ni gifamitseti konidiosporasini tashkil qiluvchi zamburug‘li entomopatogen preparat-boverin ishlab chiqarish keng yо‘lga qо‘yilgan. Tayyor holdagi bu preparat oq yoki kremsimon kо‘rinishidagi poroshok bо‘lib, 1 gr preparatda 1,5 dan 6 mlrd. gacha konidiospora mavjud. Sporalar bilan bir qatorda boverin aktivligi zamburug‘da sintez qilinadigan toksin – boveritsin bilan ham belgilanadi. Bu preparatni qо‘llash dehqonchilikda qо‘llaniladigan zaharli ximikatlarni 90% gacha qisqartirishga imkon beradi. Shu bilan birga preparat insonlar, issiq qonli hayvonlar uchun zararsiz.

Virusli entomopatogen preparatlar

• Hamma entomopatogen preparatlar ichida virusli preparatlar xо‘jayin hasharotga nisbatan о‘zining о‘ta spetsifikligi bilan xarakterlanadi. Ular odatda bir turdagi hasharotlargagina ta’sir kо‘rsatadi. Ularning bu yaqqol tor doiradagi ta’sirining о‘zi bu preparatlarning inson, flora va fauna uchun bezararligini kо‘rsatadi. Viruslar noqulay tashqi ta’sirlari (temperatura, namlikka) о‘ta chidamli bо‘lib, ular hasharotlardan tashqi holatda ham 10-15 yilgacha о‘z ta’sir kuchini yо‘qotmaydi.
• Hasharotning viruslar bilan kasallanishi ularning ovqatlanishi orqali yuz beradi. Hasharot ichaklarga tushgan viruslar tananing ishqorli RNKda parchalana boshlaydi. Erkinlikka chiqqan vibrionlar ichak devorlari orqali hujayralarga о‘tib, yadrolarda viruslar replikatsiyasi rо‘y beradi. Qolgan viruslar boshqa hujayralarni ham zararlay boshlaydi va oqibatda hasharot lichinkalarining nobud bо‘lishiga olib keladi.

Virusli entomopatogen preparatlar

• Viruslar faqatgina tirik hujayralardagina kо‘paya oladi. Bu esaa о‘z navbatida sanoat miqyosida virusli entomopatogen preparatlarni ishlab chiqarishda birmuncha qiyinchiliklar tug‘diradi, chunki viruslarni kо‘paytirish texnologiyasi jarayonida faqatgina tirik xо‘jayin - hasharotlardan foydalanishi talab etiladi.
• Hozirgi paytda 3 xil virusli entomopatogen preparatlarni ishlab chiqarish yо‘lga qо‘yilgan: virin-EKS (karam tunlamiga qarshi). ENSH (tok ipak qurti kasaliga qarshi ), ABB (amerika oq kapalagiga qarshi).
• Har qanday virusli preparatni ishlab chiqarish xо‘jayin-hasharotni ularning fiziologik sog‘lomligini ta’minlovchi sun’iy ozuqa muhitida о‘stirishdan boshlanadi. Ma’lum bir rivojlanish fazasida (odatda qurtlik davrida hasharotlar ovqatiga virusli suspenziya qо‘shish yо‘li bilan ular zararlantiriladi. Buning uchun inokulyat oldindan bir qancha kasallangan lichinkalardan olib tayyorlanadi.