Oshirish milliy markazi

Mazkur topshiriq PIRLS xalqaro dasturi asosida 4-sinf 
uchun mo‘ljallangan bo‘lib, 4-sinf ona tili darsligining 
„Sinfdan tashqari o‘qish“ (II chorak) doirasida qo‘llashga 
tavsiya etiladi. 

---

Fillar og‘irligi 7 tonnagacha bo‘lgan eng katta quruqlik hayvonlaridir. Fillar 
sutemizuvchilardir. Bu muzlik davrida yashovchi mamontlarni o‘z ichiga olgan oilaning 
bugungi kungacha saqlanib qolgan yagona vakili. Bugungi kunda fillarning uchta turi 
mavjud: Osiyo, o‘rmon va eng katta savanna fillari. Yashash joylarining keng tarqalishi 
va ularning tishlarini (fil suyagi) noqonuniy ovlash tufayli ularning tabiatdagi hayoti 
xavf ostida. 
Uzun xartum – fil nafas oladigan, ichadigan, hidlaydigan, narsalarni 
ko‘taradigan asosiy vositadir. Fil o‘z tanasiga xartum orqali suv yoki changni tortib 
olishi mumkin va ular uning nafas yo‘liga tushmaydi. Fillarning ham katta quloqlari bor. 
Ular tana haroratini tartibga solishga xizmat qiladi va ularning pozitsiyasi hayvonning
kayfiyatini aks ettiradi. Xartumi ostida og‘iz joylashgan.

---

Filning to‘rtta katta oziq tishlari bor. Ularning yordami bilan fil ovqatni 
chaynadi. Butun hayoti davomida unda 24 ta tish almashadi. Ayniqsa, filning ikkita ulkan 
tishlari bor. Ular juda zich dentindan (Dentin (lot.dens–tish) – suyaksimon pishiq to‘qima, 
tishning asosiy qismini tashkil etadi.) iborat bo‘lib, tepada emal qatlami bilan qoplangan. 
Yuqorida aytib o‘tilganidek, fillarning uchta turi mavjud: Osiyo, o‘rmon va savanna 
fillari. Savanna va o‘rmon fili Afrikada yashaydi. Ularning katta quloqlari bor va
xartumining uchida ikkita ulkan qo‘shimchalar mavjud. Osiyo fili kichikroq. Uning 
xartumi bir o‘simtadan iborat. 
Fillar podasining asosini urg‘ochilar va bolalar tashkil qiladi. Har bir podani ayol 
matriarx boshqaradi, u oziqlantirish va sug‘orish joylariga boradigan yo‘llarni xotirasida 
saqlaydi.

---

Yetuk erkaklar podani tark etib, yolg‘iz yoki kichik guruhlarda yashaydilar, faqat 
naslchilik mavsumida urg‘ochilarga qo‘shiladilar. Urgʻochi Afrika fillari 10-11 yoshda 
jinsiy yetuklikka erishadilar. Ular 3-4 yil davomida sut bilan boqadigan bitta bola 
tug‘adilar. 
Afrika fillari o‘g‘irlanmagan, Osiyo fillari esa yuzlab, hatto minglab yillar davomida 
asirlikda saqlangan. Shuningdek, ular turli vazifalarni bajarish va tantanali yurishlarda 
qatnashish uchun ishlatiladi. Ammo tabiatda ular kamdan-kam uchraydi.