Ortogonal proeksiyalarda soyalar qurish

Geometrik jismlarning soyalarini yasash 
Geometrik jismning sirtiga urinma bo„lib o„tgan yorug„lik nurlarining 
yig„indisi o„rovchi sirtni hosil qiladi. Bu o„rovchi nur sirtining jism sirtiga 
urinma bo„lgan nuqtalarining yig„indisi o„z soyasining konturini, jism sirtiga 
urinma bo„lgan yorug„lik nurlarining soya tushadigan tekislik yoki boshqa sirt 
bilan kesishgan nuqtalari yig„indisi esa jismdan tushgan soyaning konturini hosil 
qiladi. Yuqorida aytilganlarga binoan jismlarning soyalari quyidagi tartibda 
yasaladi: 
1.
Jismning o„z soyasi aniqlanadi. 
2.
O„z soyasi konturidan tushgan, ya‟ni jismdan tushgan soya yasaladi. 
Jismlarning shakliga qarab, o„rovchi nur sirti ko„pyoqli, egri sirt va urinma 
tekisliklardan iborat bo„lishi mumkin.
Ko‘pyoqlarning soyalarini yasash 
Ko„pyoqning o„z soyasi konturi fazoviy tasavvur asosida hech qanday 
grafik qurishlarsiz aniqlanadi. Siniq chiziqlardan iborat o„z soyasidan tushgan 
soya quriladi. 8-a va b shakllarda ortogonal va aksonometrik proyeksiyalarda 
prizmadan tushgan soya qurilishi ko„rsatilgan. 
а) b) 
8-shakl 

---

11 
8-a) chizmadan ko„rinib turibdiki, yorug„lik manbaidan eng uzoqda 
joylashgan C
1
cho„qqi joylashgan va u o„z soyasida qolib ketgan. C
1 
cho„qqiga 
yondosh yoqlar ham o„z soyasida (ya‟ni yoritilmagan)dir. B
1
BCDD
1
C
1
B
1
siniq 
chiziqdan H va V tekisliklarga tushayotgan soya quriladi.
9-a) va b) chizmalarda piramidadan H va V tekisliklarga tushgan soya 
qurilishi ko„rsatilgan. Piramidaning o„z soyasini qurish uchun grafik yasashni 
amalga oshiramiz (piramida asosi ko„pyoqlik bo„lsa, maqsadga muvofiq). 
Piramidaning S cho„qqisidan tushayotgan (S
s
) soyani (mavhum) quramiz. 
(S
s
) nuqtadan piramidaning asosi SB va SD larga urinmalar o„tkazamiz. SB va 
SD lar piramidaning o„z soyasi chegarasidir.
а) b) 
9-shakl 

---

12 
Bundan kelib chiqadiki, piramidaning BSC, CSD yoqlari hamda asosi o„z 
soyasida.
H tekislikda soyaning konturi B21D chiziq, V tekislikda esa 2S
s
1 chiziq 
bo„yicha o„tadi. Bunda S
s
nuqta S cho„qqining V dagi soyasidir.