O`rta ta`lim vazirligi buxoro oziq-ovqat va yengil sanoat texnologiyasi instituti

A S O S I Y   D I N I Y   Y O ` N A L I S H L A R  
Dunyoviy dinlar 
Mintaqaviy (lokal) dinlar 
Xristian 
Islom 
Budda 
Iudaizm 
Zardush-
tiylik 
Janizm 
Sikx 
Daosizm 
Konfusiy 
Sintoizm 
Sunna 
Shia 
Muridizm 
Xinoyana 
Maxayana 
Lamaizm 
Katolik 
Protestan 
Pravoslav 

 
173 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Siyosiy 
tizimning 
elementi 
sifatida 
 amal  
qilish 
Ijtimoiy 
siyosiy 
tuzumni  
himoya  
qilish 
Hukmron 
elitaning 
hukmron-
ligini qo`llab 
– quvvatlash 
Ijtimoiy – 
siyosiy 
harakatlarda 
ommaviy 
ishtirok  
etish 
Ommaviy 
ijtimoiy-
siyosiy 
aktsiyalarni 
o`tkazish 
 
Qonunchilik 
organlari 
ishida 
qatnashish 
Mahalliy  
o`zini-o`zi 
boshqaruv 
organlari 
faoliyatida 
ishtirok etish 
Dinga 
ishonuvchilarni 
Vatan 
himoyasiga 
safarbar etish 
Dinga 
sig`inuvchilarni 
inqilobiy 
faoliyatdan 
chalg`itish 
Dindorlarning 
jamiyat  
bilan 
munosabatiga 
ta`sir etish 
Diniy 
nazariyalarning 
ijtimoiy-siyosiy 
aspektlarini 
shakllantirish va 
targ`ib etish 
 
C H E R K O V N I N G   I J T I M O I Y   –    
S I Y O S I Y   F A O L I Y A T I    
( A S O S I Y   Y O ` N A L I S H L A R )  

 
174 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
S I Y O S A T   V A   D I N N I N G   B I R - B I R I G A   T A ` S I R  
K O ` R S A T I S H   D I A L E K T I K A S I  
Siyosatning diniylashuvi 
Dinning siyosiylashuvi 
Siyosatda jamiyatdagi 
diniylik holatining 
hisobi va aholi turli 
qatlamining dinga 
munosabati 
Ijtimoiy iqtisodiy va 
ma`naviy masalalar-ni 
hal etishda dindorlar va 
diniy tashkilot rolini 
e`tirof etish 
Siyosiy maqsadalarga 
erishish uchun diniy 
omillardan  
foydalanish 
Dindorlar uchun normal 
sharoitlarni  
ta`minlovchi siyosatni 
ishlab chiqish 
Davlat va partiya 
etakchilarining cherkov 
bilan namoyishkorona 
muloqoti 
Nodavlat o`quv va 
tarbiyaviy bilim 
yurtlarida diniy tarbiya 
uchun imkon yaratish 
Cherkov tomonidan davlat ommaviy axborot 
vositalaridan diniy ta`limotni targ`ib etish uchun 
foydalanish 
Diniy e`tiqod 
qiluvchilarning diniy 
tashkilotlarning siyosiy 
faoliyatida  
ishtiroki 
Siyosiy partiyalar va 
harakatlarning diniy 
asosda amal qilishi 
Siyosiy va ijtimoiy 
ziddiyatlarni tartibga 
solishda cherkovning 
ishtiroki 

 
175 
SIYOSIY ELITA, SIYOSIY LIDER  
 
Siyosiy etakchi (lider)lik 
Siyosiy  etakchilik  –  bu  siyosiy  faoliyatning  ko`rinishi  bo`lib,  siyosiy 
jarayonlarning  muvoffaqiyati  va  ko`zlangan  maqsadini  aniqlash  uchun  muhim 
ahamiyatga  egadir.  U  o`zida  siyosatning  eng  muhim  asosli  xislatlarini 
birlashtiradi:  g`okimiyat,  avtoritet  (obro`),  rahbarlik,  ijtimoiy  manfaatlarning 
ifodasi  va  vakilligi.  Bu  hodisaning  ma`nosi  siyosat  sohasida  obro`li  rahbarlikni 
amalga oshirish bilan izohlanadi 
Kishilar 
tomonidan 
ixtiyoriy 
ravishda 
qabul 
qilinadigan, 
ularga 
qo`llaniladigan  hokimiyat  obro`li,  nufuzli  hokimiyat  hisoblanadi.  Ular  mazkur 
hokimiyatga bo`ysunadi, rozi bo`ladi, o`zlarining siyosiy vakolatlarini, huquqlarini 
boshqa shaxsga yoki institutga berilishini o`zlari uchun foydaliligini ko`ra oladilar. 
Etakchi esa, o`z navbatida bu huquq va vositalardan ularni kim egallagan bo`lsa, 
shular farovonligi yo`lida foydalanish majburiyatini oladi. 
Siyosiy  etakchilik  fenomini  asosida  –  rahbarning  layoqati,  o`z  izdoshlari 
manfaatlarini  aks  ettiruvchi  va  qondiruvchi  shaxslar  ham,  tashkilotlar  ham,  bu 
o`rinda  chiqishi  mumkin.  SHu  bilan  lider  o`z  izdoshlari  manfaatlariga  qarama-
qarshi  harakat  qiluvchi  rahbarning  boshqacha  tipi  bo`lgan  manipulyatordan  farq 
qiladi. 
Siyosiy  lider  (etakchi)  ning  yana  bir  muhim  funktsiyasi  –  maqsadga 
yo`naltirilgan  va  muvaffaqiyatli  rahbarlikni  amalga  oshirish.  U  siyosiy  hatti-
harakat  resurslari  va  mavjud  imkoniyatlar  va  maqsadlarni  to`g`ri  baholay  olishi 
hamda  nisbat  bera  olish  layoqatini  nazarda  tutadi.  Agarda  ushbu  sifat  liderda 
mavjud  bo`lmasa,  unda  rahbarlik  muvaffaqiyatli  bo`lmaydi,  o`z  izdoshlarining 
manfaatlarini himoya qilish vazifasi quruq dekloratsiyaga aylanib qoladi.  
Siyosiy  etakchilik  (liderlik)  –  bu  kishilar  o`rtasidagi  o`zaro  harakatlar 
jarayoni  bo`lib,  uning  amalga  oshishiga  birovlari  o`z  izbosarlari  manfaatlari  va 
ehtiyojlarini  biladilar,  hamda  ifoda  etadilar  va  shuning  orqasida  nufuzga  ega 
bo`ladilar hamda ta`sir qila oladilar,boshqalar esa – o`zlarining siyosiy, hokimiyat 
vakolatlari va huquqlarining bir qismini ixtiyoriy ravishda ularga beradilar. 
Siyosiy  etakchilikda  bu  ikki  o`zaro  yo`naltirilgan  oqimlarning  qo`shilishi 
natijasida  siyosiy  faoliyat  va  siyosat  uchun  favqulodda  muhim  bo`lgan  siyosiy 
jarayonlar  barcha  qatnashchilarini  o`zaro  safarbar  etish  yuz  beradi:  rahbarlarni, 
chunki  ular  biladilarki,  ularning  harakati  ommaningqo`llab-quvvatlashi  va 
maqullashiga  tayanadi  hamda  o`zlarining  kuchlariga  ishonadilar;  siyosiy  jarayon 

 
176 
yoki  harakatning  oddiy  ishtirokchilari,  zero  ular  his  qiladilarki,  ularning 
manfaatlari  tushunarli,  maqsadlari  esa,  shakllangan.  Buning  kuchi  bilan  jamiyat 
siyosiy hayoti sezilarli darajada intensivlashadi, u to`laroq va natijaliroq bo`ladi.  
 
Siyosiy elita tushunchasi  
“Elita”  termini  lotinchadan  olingan  bo`lib,  “yaxshiroq”,  “tanlangan”, 
“saylangan” degan ma`nolarni anglatadi. 
Siyosiy  elita  –  bu  kishilarning  nisbatan  oz  sonli  qatlami  (o`ziga  xos 
boshqaruvchi  sinf)  bo`lib,  jamoat  tashkilotlari,  siyosiy  partiyalar,  davlat 
hokimiyati  organlarida  rahbarlik  mansablarini  egallaydi  va  mamlakatda  siyosatni 
ishlab chiqish va amalga oshirishga ta`sir etadi. 
Siyosiy  elita  jamiyatning  hokimiyatni  boshqaruvchi  qismi,  hukmron 
qatlamidir.  Mazkur  tushunchaga  ko`ra,  jamiyatda  yuqori  mavqega  ega  bo`lgan, 
faoliyatning  siyosiy  va  boshqa  sohalarida  faollikka  ega  bo`lgan,  obro`,  nufuz, 
ta`sir  va  boylik  egasi  bo`lgan  kishilar  guruhi  ko`zda  tutiladi.  Asosan,  bular 
hokimiyat  funktsiyalari  va  vakolatlarini  bo`lib  olgan,  oliy  toifadagi  professional 
siyosatchilar.  SHuningdek,  bu jamiyat  taraqqiyoti  strategiyasini ishlab  chiqish va 
amalga  oshirishga,  siyosiy  dasturlarni  ishlab  chiqish  va  amalga  oshirishda 
qatnashishga tayyorlangan oliy davlat xizmatchilaridir. 
 Siyosiy elitaning mavjudligi quyidagi omillar bilan bog`liqdir: 

  kishilarning  ijtimoiy  va  ruhiy  holatlari, ularning  bir  xil bo`lmagan layoqatlari, 
imkoniyatlari va siyosatda ishtirok etish istaklari; 

  boshqaruv bilan professional mashg`ul bo`lishni, muayyan ixtisoslashuvni talab 
qiluvchi mehnatning qonuniy taqsimlanishi; 

  boshqaruv va uning tegishli rag`batlanishining yuqori ijtimoiy ahamiyatliligi; 

  ijtimoiy  imtiyozlar  olish  uchun  boshqaruv  faoliyatidan  foydalanishning  keng 
imkoniyatlari; 

  amaliy  jihatdan  siyosiy  rahbarlar  faoliyati  ustidan  keng  qamrovli  nazoratni 
amalga oshirish imkoniyati yo`qligi; 

  odatda, asosiy manfaatlari siyosatdan tashqarida bo`lgan keng xalq ommasining 
siyosiy passivligi (V.Pugachev, A.Solovyev). 
Siyosiy elita, bu shunchaki tasodifiy kuchlar orqali hokimiyatni bo`lib olgan 
shaxslar  yig`indisi  emas,  balki  “tabiiy  tanlanish”  natijasida  shakllangan  ijtimoiy 
guruh,  o`zining  muayyan  layoqatlariga,  kasbiy  bilimlariga,  ko`rinmalariga, 
malakalariga ega bo`lgan kishilar qatlamidir. 

 
177 
 SHuning  uchun  ham  siyosiy  elita  davlat  boshqaruvining  markaziy  zvenosi 
hisoblanadi, siyosiy tizimning amal qilishi, jamiyat siyosiy taraqqiyotining borishi 
va yo`nalishi ma`lum darajada uning faoliyatiga bog`liqdir. 
 Siyosiy elitaning funktsiyalari: 

  strategik  (jamiyat,  sinflar,  qatlamlar  manfaatlarini  ifodalaydigan  yangi 
g`oyalarni o`rganish orqali harakatning siyosiy dasturini aniqlash) ; 

  tashkilotchilik  (ishlab  chiqilgan  kursni  prakdikada  (amaliyotda)  ro`yobga 
chiqarish, siyosiy qarorlarni hayotda gavdalantirish) ; 

  integratsiya (yaqinlashtiruvchi) (jamiyat barqarorligi va birligini , uning siyosiy 
va  iqtisodiy  tizimi  barqarorligini  mustahkamlash,  ziddiyatli  vaziyatlarga  yo`l 
qo`ymaslik va ularni hal etish). 
Siyosiy elita quyidagilarga bo`linadi: hukmron (bevosita davlat hokimiyatini 
egallaydi),  muxolif  (kontr  elita),  oliy  (butun  jamiyat  uchun  muhim  bo`lgan 
qarorlarni qabul qiladi). 
 
 
 
 
 

 
178 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Jamiyat guruh, tashkilotning obro`li a`zosi, uning shaxsiy ta`siri unga siyosiy jarayonlar va 
vaziyatlarda salmoqli rol o`ynashi uchun imkon yaratadi. 
S I Y O S I Y   Y E T A K C H I   ( L I D E R )  
T a v s i f i y   j i h a t l a r i  
A s o s i y   v a z i f a l a r  
Katta ijtimoiy guruhlarning manfaatlariga 
javob beruvchi aniq siyosiy dasturning 
mavjudligi. 
Kishilarga yoqishni bilish, ommaboplik, 
ularning obro`-e`tiborini qozonish. 
Ijtimoiy hokimlik va patronaj, ommani 
qonunsizlikdan, byurokratiyaning 
o`zboshimchaligidan himoyalash, jamiyatda 
tartibni saqlash. 
Hokimiyat va ommaning aloqasini bog`lash, 
fuqarolarni siyosiy rahbariyatdan 
begonalashuvining oldini olish. 
Yangilanishni namoyish etish, ko`tarinkilik¬ni 
va ijtimoiy kuch-qudratini qo`llash, om¬mani 
siyosiy maqsadlarni amalga oshirishga  
safarbar etish. 
Siyosiy tizimni e`tirof etish. 
Jamiyatning integratsiyallashuvi, xalq 
ommasining birlashuvi. 
Siyosiy xohish- iroda, mas`uliyatni o`ziga 
olishga tayyorlik. 
O`tkir aql va siyosiy idrok. 
Tashkilotchilik talanti va notiqlik  
layoqati. 
Optimal siyosiy qarorlarning qabul  
qilinishi. 

 
179 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
S I Y O S I Y   Y E T A K C H I   ( L I D E R ) L A R  
K L A S S I F I K A T S I Y A S I  
A   s   o   s   l   a   r  
Rahbarning qo`l 
ostidagilarga 
munosabati 
 
Yetakchilikning 
qamrovi 
 
Yetakchilik  
tarzi 
Mavjud siyosiy 
tizimga  
munosabat 
Avtoritetning 
ijtimoiy  
tabiati 
Avtoritar 
Demokratik 
Umummilliy 
Muayyan sinf 
Ijtimoiy guruh-
lar, qatlam 
Yetakchi-
bayroqdor 
Yetakchi-xizmat 
qiluvchi 
Yetakchi-
savdogar 
Yetakchi- o`t 
o`chiruvchi 
Yetakchi-aktyor 
Funksional 
Disfunksional 
Konformist 
Nonkon 
formist 
An`anaviy 
Byurokratik  
Xorizmatik  

 
180 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
J A M I Y A T N I N G   A M A L  
K I L I S H I D A ,   F A V Q U L O D D A  
S H A R O I T L A R D A   M I L L I Y  
M A S H S T A B D A G I   S I Y O S I Y  
Y E T A K C H I N I N G   S I F A T L A R I  
Eski orientirlar yo`qotilgan,  
jamiyat bo`lingan, unda anarxiya va 
boshboshdoqlik hukmron bo`lgan 
sharoitda yangi ijodiy maqsadlarni, 
evristik dasturlarni va mafkurani 
shakllantira olish  
malakasi. 
 
Aniq tarixiy davr uchun 
fundamental milliy qadriyatlarni 
personallashtirish 
(maxsuslashtirish  
layoqati). 
 
Favqulodda vaziyatlarda qaror 
qabul qilishda byurokratik 
muolajalar doirasidan  
chetga chiqishga tayyorgarlik. 
 
Bazisli dolzarb manfaatlarni 
mamlakat tarixi, an`analari,  
hozirgi va o`tmish avlod urf  
odatlari bilan bog`lay bilish 
layoqati. 
 
Butun jamiyatda  
tarqatiladigan printsipial yangi 
modeldagi xulq-atvor va  
tafakkurni yaratish san`ati. 
 
Millatga ishonch va  
ko`tarinkilikni singdira olish, 
ishonchsizlikni engib o`tishda  
unga yordam bera olish  
masalasi. 

 
181 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Siyosiy hokimiyatni katta hajmda o`z qo`lida markazlashtirgan, siyosiy hatti-harakatlarni yuzaga chiqarish mexanizmini 
tashkil etuvchi va jamiyatning turli qatlamlari siyosiy manfaatlari shakllanishiga ta`sir etuvchi, integratsiyani, 
muvozanatni ta`minlovchi, unchalik katta bo`lmagan ijtimoiy guruh 
 
S I Y O S I Y   E L I T A  
Tavsifiy jihatlari 
Tanazzulga qarshi kafolat 
Faoliyat samaradorligi  
mezonlari 
Unchalik katta bo`lmagan, 
etarlicha mustaqil  
ijtimoiy guruh 
Yuqori ijtimoiy guruh 
Yetarli hajmda davlat va axborot 
hokimiyati 
Hokimiyatni amalga oshirishda 
bevosita ishtirok etish 
Tashkilotchilik layoqati va  
talant 
Keng oshkoralik (so`z erkinligi, OAV ga 
monopoliyaning yo`qligi, muqobil 
matbuot organi mavjudligi) 
Siyosiy ko`pfikrlilik (erkin raqobat, 
siyosiy elitaning musobaqasi,  
raqibligi) 
Hokimiyatning bo`linishi (tenglik, 
murosa qilish, turli ijtimoiy kuchlar 
manfaatlarining balansi) 
Ijtimoiy safarbarlik uchun  
elitaning ochiqligi 
Siyosiy jarayonlar demokratik 
muolajaning, qonunchilikning amal 
qilishiga qat`iy rioya etish 
O`z xalqining farovonligi va 
taraqqiyotning erishilgan 
darajasi 
Jamiyatning siyosiy 
barqarorligi. 
Milliy xavfsizlik 
Fuqarolik jamiyati va  
davlat o`rtasidagi optimal 
munosabat 

 
182 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
O`zining faoliyat sohasida 
yuqori ko`rsakichlarga ega 
bo`lgan (natijalarga ega 
bo`lgan) kishilar. 
 
V. Pareto 
 
 
 
Xarizmatik shaxslar. 
 
 
 
M. Veber  
 
O`z maqomiga nisbatsiz, 
omma ustidan aqliy va 
ahlokiy ustunlikka ega 
bo`lgan kishilar. 
 
 
J. Boden 
 
Jamiyatning uyushgan 
ozchiligi, hokimiyatga 
yo`naltirilgan, siyosiy 
munosabatlarda eng faol 
bo`lgan kishilar. 
 
G. Moska 
 
O`zinig biologik va genetik 
jihatdan kelib chiqishi 
sharofati bilan jamiyatda 
yuqori o`rinni egallagan 
kishilar. 
 
R. Uilyams 
 
 
Jamiyatda yuqori mavqega 
ega bo`lgan va shu tufayli 
ijtimoiy taraqqiyotga ta`sir 
etuvchi kishilar. 
 
M. Dyupre 
 
 
Jamiyatda eng sharafli, 
eng yuqori maqomga ega 
bo`lgan kishilar. 
 
 
L.Louell 
 
 
Moddiy va nomoddiy 
qadriyatlarni maksimal 
miqdorda olgan kishilar. 
 
 
J. Bernxeym 
 
E L I T A N I N G   M O H I Y A T I  
O L I M L A R N I N G    
T A ` R I F L A R I D A  

 
183 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
S I Y O S I Y   E L I T A N I N G   F U N K S I Y A L A R I  
Turli ijtimoiy guruhlar manfaatlarini o`rganish va 
 tahlil qilish. 
Turli ijtimoiy birliklar manfaatlarining 
muvozanati. 
Siyosiy yo`l-yo`rik, ko`rsatmalarda 
manfaatlarning aks etishi. 
Siyosiy mafkuraning ishlab chiqilishi 
(dastur, doktrina, qonun,  
Konstitutsiya). 
Siyosiy reja (niyat)ni amalga oshirish  
mexanizmini yaratish. 
Boshqaruv organlari  
kadrlar apparatini  
tayinlash. 
Siyosiy tizim institutlarini 
yaratish va yaxshilash, 
tuzatish. 
Siyosiy yetakchilarni  
tanlash, yuqoriga  
ko`tarish. 

 
184 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
S I Y O S I Y   E L I T A N I N G   K L A S S I F I K A T S I Y A S I  
A s o s l a r 
 
Hokimiyatga 
munosabat 
 
Kompetentsiya 
darajasi. 
 
Ifodalangan 
manfaatlar 
 
Faoliyat natija¬lari 
(samaradorlik) 
Hukmron 
Nohukmron 
(kontrelita) 
Oliy  
umummilliy. 
O`rta 
(mintaqaviy). 
Mahalliy. 
Kasbiy 
Demografik 
Etnik 
 
Elita 
Soxta elita 
 
Qarshi elita 
Diniy 
Kompetentsiya -  1) omilkorlik, xabardorlik; 
 
 
 
 
2) huquq doirasi; 
 
 
 
 
3) to`la huquqli. 

 
185 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
S I Y O S I Y   E L I T A N I N G   T A N L A N I S H I  
G i l d i y   t i z i m i  
A n t r e p r e n e r   t i z i m i  
Yopiqlik (odatda, elitaning o`zidan pastki 
qatlamdagilardan yanada yuqori 
lavozimlarga da`vogarlarni  
tanlashi). 
Saralash jarayonining yuqori darajada 
institutsiyalashuvi, yuqori lavozimni egallash 
uchun ko`p sonli rasmiy talablarning 
mavjudligi. 
Elektoratning unchalik katta bo`lmagan 
doirasi (odatda, yuqori turuvchi rahbar 
organ a`zolari yoki birinchi turuvchi 
rahbar). 
Mavjud bo`lmagan etakchi tipini  
qayta etishtirish tendensiyasi 
(da`vogarlardan eng avvalo, yetakchiga 
ishonch talab etiladi). 
Ochiqlik (har qanday ijtimoiy guruh 
vakillari uchun siyosiy-boshqaruv 
tuzilmasidagi o`ringa da`vogarlik qilish 
uchun keng imkoniyat). 
Lavozimga da`vogarlarga unchalik ko`p 
bo`lmagan rasmiy talablar. 
Mamlakatning barcha saylovchilari 
qo`llaydigan elektoratning keng doirasi. 
Saralashning yuqori raqobati. 
Shaxsiy sifatlarning birinchi  
darajadaligi. 

 
186 
TASHQI SIYOSAT, JAHON SIYOSATI, SIYOSIY 
VAZIYAT 
 
Xalqaro munosabatlar va jahon siyosati 
Xalqaro munosabatlar – bu davlatlararo, millatlararo aloqa qilish sohasidir. 
Davlatlar  va  xalqlarning  o`zaro  harakatida,  bu  sohada  o`z  manfaatlarini  amalga 
oshirishida  turli  xil  munosabatlar  shakllanadi:  diplomatik,  iqtisodiy,  ijtimoiy 
(ularning  sub`ekti  bo`lib  davlat  emas,  balki  turli  xil  no  hukumat  tashkilotlari 
xizmat qiladi), madaniy, informatsion (axborot) va b. 
Xalqaro munosabatlarning zamonaviy tendentsiyalari: 
-  ijtimoiy  hayotning  barcha  sohalarini  amalda  internatsionallashtirish 
(baynalmilallashuv).  U  xalqaro  ayirboshlash  va  o`zaro  aloqalarning,  kishilar 
o`rtasidagi 
aloqalarning 
o`sishida 
ifodalanadi, 
iqtisodiyotda, 
ta`limda, 
madaniyatda,  fanda  sog`liqni  saqlashda,  inson  huquqlarini  himoya  qilishda  va 
uning  barcha  sohalari  xavfsizligini  ta`minlanlashda  o`zaro  bog`liqlik  bo`lishini 
taqozo etadi; 
-  global  muammolarni  shakllanishi,  ularning  hal  qilinishi  faqatgina  er 
yuzida yashovchi barcha xalqlarning muvoffaqiyatli o`zaro harakati va hamkorligi 
natijasidagina  bo`lishi  mumkin.  Bundaylarga  tinchlikni  saqlash,  harbiy  xavfni 
minimallashtirish, atrof-muhitni saqlash, yuqumli kasalliklar va jinoyatchilik bilan 
kurash muammolarini kiritish mumkin; 
-  demilitarizatsiya  (qurolsizlanish)  va  demokratizatsiya  –  harbiy  siyosiy 
sohalarda yuzaga kelgan muammolarni hal etishda asta-sekin harbiy kuch ishlatish 
metodlaridan  voz  kecha  borish  (bunday  metodlarning  kam  samaraligi  va  o`ta 
xavfsizligi borgan sari tobora yaqqolroq bo`lib ko`zga tashlanmoqda), shuningdek 
katta  yoki  kichikligidan  qat`iy  nazar  bu  munosabatlarda  ishtirok  etuvchilarning 
barchasini huquqlarini hurmat qilish; 
-  jahon  siyosati  –  bu  xalqaro  munosabatlar  tizimning  bir  qismi  bo`lib, 
xalqaro  munosabatlar  sohasida  vujudga  keladigan  muammolarni  hal  qilishda 
davlatlarning  o`z  manfaatlarini  hokimiyatchilik  yo`li  bilan  ta`minlashdagi 
faoliyatidir.  Hozirgi  zamon  hukmron  dunyo  siyosati  xavfsizlikni  uning  turli  xil 
aspektlarida:  harbiy,  ekologik,  huquqiy,  texnologik,  axborot  kabi  sohalarda 
qo`llab-quvvatlashga xizmat qiladi. 
 
 

 
187 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Davlat va jamiyatning boshqa siyosiy institutlarini xalqaro maydonda o`z manfaatlari va talablarini 
amalga oshirish bo`yicha faoliyati.