O‘rta maxsus, kasb–hunar ta’limi markazi «maktabgacha ta’lim muassasalari tarbiyachisi» kasbi bo’yicha

Asosiy qismga ko’rsatmalar

Kichik yoshdagi bolalar, anatomiya, fiziologiya va gigiyenasi fani bola organizmining tuzilishi va uning funksional holatini, unda ro’y beradigan fiziologik jarayonlarini o’rganishda nazariy va amaliy o’zlashtirishda yordam beradi.

Fanda “Nerv tizimi”, “Sezgi a’zolari”, “Tayanch - harakat” tizimi, “Qon tomirlar tizimi”, “Ovqat hazm qilish” tizimlari va ularning gigiyenasi, xonalarga, jixozlarga qo’yiladigan gigiyenik talablarga alohida e’tibor berilgan. “Anatomiya, fiziologiya, gigiyena” fani pedagogika kollejlarda ta’lim – tarbiya tashkilotchisi mutaxassisligi uchun mo’ljallangan.

Mustaqil ishga ko’rsatmalar

Mustaqil ish jarayonida har bir o’quvchi o’z mustaqil fikr va mulohaza yuritilishi va o’zining kamchiliklarini topishi, bolalarni normal fiziologik o’sish jarayonini, ularni to’g’ri ovqatlanishi, ovqatlanish gigiyenasiga rioya qilishni yoki bolalardagi xulq-atvorni kuzatish va ularga psixologik yondashgan hamda qilishni o’rganadilar va tarbiya muassasalaridagi sanitariya – gigiyena qoidalariga rioya qilishni va xonalarga, tarbiya muassasalaridagi jihozlarga qo’yiladigan gigiyenik talablarni o’rganadilar.

1. Anatomiya, fiziologiya, gigiyena odam tuzilishi haqidagi tan sifatida (Nazariy)

Anatomiya, fiziologiya, gigiyena fanining tarixi, taraqqiyoti va uning vazifalari “sog’lom avlod uchun dasturi”.

Mustaqil ish: Anatomiya, fiziologiya va gigiyena fanlarining rivojlanish tarixi.

2. Hujayraning tuzilishi (Nazariy)

Hujayraning tuzilishi, irsiy kasalliklar va ularni oldini olish. O’smirlik davrlari, o’sish va rivojlanish qonuniyatlari. Tana praporsiyalari asosiy ko’rsatgichlari haqida tushuncha.

Mustaqil ish: Hujayraning tuzilishi.

3. To’qima va uning turlari (Amaliy)

Biriktiruvchi, epiteley to’qima hujayralari, ularning tuzilishi va funksiyasi.

Amaliy mashg’ulot. To’qima va hujayralarni mikroskop yordamida ko’rish.

4. Nerv sistemasining tuzilishi, funksiyasi va ahamiyati (Nazariy)

Nerv hujayrasining tuzilishi, neron haqida tushuncha, refleks va uning turlari. Jismoniy tarbiyaning organizmga ta’siri.

Mustaqil ish. Bosh va orqa miyaning tuzilishi va funksiyasi.

5. Markaziy nerv sistemasini tuzilishi (Nazariy)

Markaziy nerv sistemasida tormozlanish turlari, induksiya irrodiatsiya, charchash. Somatik va vegitativ nerv sistemasining tuzilishi va funksiyasi.

Mustaqil ish. Orqa miyya ko’rinishini rangli qalamda mustaqil chizish bilan orqa miyyadan chiqadigan nerv tolalarining qaysi organlarga borishi va ularning funksiyalarini o’rganadilar.

6. Oliy nerv sistemasi tuzilishi va funksiyasi (Nazariy)

Oliy nerv sistemasining tuzilishi haqidagi ta’limot asoschilari. Uyqu, tush ko’rish, gipnos. Bolalar nutqining rivojlanishi.

Mustaqil ish. Oily nerv faoliyatining tiplari, nerv sistemasi kasalliklari, jismoniy ishning nerv sistemasiga ta’siri. Bolalar oily nerv faoliyatining rivojlanishida tarbiyachining o’rni.

7. Shartli reflekslarning yoshga xos xususiyatlari (Nazariy)

Oliy nerv faoliyatining tiplari xususiyatlari: xolerik, sangvenik, flegmatik melanxolik.

Mustaqil ish. Kun tartibi, dars jadvali, charchashni oldini olish. Jismoniy ishning nerv tizimiga tasiri.

8. Kun tartibi (Amaliy)

Bolani o’z vaqtida ovqatlanishi, o’z vaqtida uxlashi, sayrga olib chiqish, har-xil o’yinlar o’rgatish, ertak topishmoqlar haqida suhbat o’tkazish.

Amaliy ish. Bolaning yoshiga qarab kun tartibini tashkil etish, to’garak tuzishni o’rganish.

Mustaqil ish. Bolalarni oliy nerv faoliyatini normal rivojlanishda tarbiyachining roli.

9. Ko’rish, eshitish analizatorlarining tuzilishi (Nazariy)

Ko’rish analizatori. Akkamodatsiya, uzoqdan ko’rish, ko’zning ko’rish o’tkirligi. Bolalar muossalarida honani yoritilishi va o’quv qurollariga qo’yiladigan gigienik talablar. Eshitish analizatorlari tuzilishi va funksiyasi.

Mustaqil ish. Ko’rish, eshitish analizatorlarining rasmini chizish

10. Hid bilish ta’m bilish analizatorlari (Seminar)

Seminar. Hid bilish analizatorining tuzilishi va funksiyasi, ta’m bilish analizatorlarining tuzilishi

11. Tayanch sklet sistemasining tuzilishi (Nazariy)

Xarakat tayanch sistemasining tuzilishi funksiyasi, suyaklarning o’zaro birikishi. Mushak ishi, charchash, qaddi qomatga, yurganda qo’yiladigan gigiyenik talablar.

Mustaqil ish. Sklet tizimi. Muskullarning tuzilishi va ishi

12. Yassi oyoqlik, bukurlik (Seminar)

Yassi oyoqlik bukurlikni kelib chiqish sabablari bolaning oyoq kiyimlariga o’quv qurollariga qo’yiladigan gigiyenik talablar.

Seminar. Jismoniy tarbiyaning organizmga ta’siri, suyaklarning yoshga bog’liqlik hususiyatlari.

13. Muskul sistemasi (Nazariy)

Muskullarning yoshga xos xususiyatlari.

14. Qon organizmning ichki muhiti (Nazariy)

Qonning tarkibi: plazma, eritrosit, leykosit, gemoglobin. Imunitet, qon quyish, qon guruhlari.

Mustaqil ish. Immunitet, tomirlarda qonning harakatlanish tezligi, OITS kasalligi, tashqi muhit omillarining yurak faoliyati va qon bosimiga ta’siri

15. Qon ketganda birinchi tibbiy yordam berish (Amaliy)

Arterial bosim: gipertoniya, gipotanoiya, aritmiya haqida tushincha.

Amaliy ish. Qon ketganda birinchi tibbiy yordam ko’rsatish.

Seminar: Yurak qon tomir kasalliklari.

Mustaqil ish. Tomirlarda qonni harakati, tezligi bosimi tomir urishi, arteriya, vena, kapillyar qon tomiri.

16. Nafas organlarining tuzilishi (Nazariy)

Nafas olishning ahamiyati nafas xarakatlari opkaning tiriklik sig’imi nafas olishning boshqarilishi.

Amaliy ish. Nafas havosi tarkibidagi karbonad angedrid gazini aniqlash.

Mustaqil ish. Yuqumli kasalliklar.


17. Maktabgacha ta’lim muassasalaridagi guruh xonalariga qo’yiladigan gigiyenik talablar (Nazariy)

Mikro iqlim, isitgich asboblariga qo’yiladigan gigiyenik talablar. Nafas olishda va nafas chiqarishda jismoniy mashqning ta’siri.

18. Ovqat hazm qilish organlarining tuzilishi (Nazariy)

Ovqat hazm qilish bezlari, ularning funksiyasi, oshqozon osti bezining ovqatga ta’siri.

Mustaqil ish. Ovqat hazm qilish organlarining rasmini chizish. Ovqatdan zaharlanish

19. Sut tishlari va doimiy tishlar (Nazariy)

Sut tishlarining chiqish vaqti va doimiy tishlar. Ovqat hazm bo’lishining nero-gumaral yo’l bilan boshqarilishi.

Mustaqil ish. Tish kasalliklari.

20. Organizmga modda va energiya almashinuvi va bosqichlari (Nazariy)

Mustaqil ish. Ovqatning tarkibiy qismi: oqsil, yog’, uglevod, vitaminlar.

21. Ovqatlanish rejimi va ovqat ratsionini tuzish (Nazariy)

Asosiy ovqat mahsulotlari, ularning energiya qiymati.

22. Buyrakning tuzilishi va funksiyasi (Nazariy)

Ayirishning ahamiyati. Siydik ayirish a’zolarining tuzilishi va funksiyasi.

Mustaqil ish. Siydik ayirish a’zolarining kasalliklari va ularning oldini olish.

23. Endokrin bezlari, bolaning o’sishida ta’siri (Nazariy)

Ichki sekretsiya bezlari bolaning o’sishi va rivojlanishiga hamda organizmda moddalar almashinuviga ta’siri.

Mustaqil ish. Qalqonsimon va ayrisimon bezlar. Oshqozon osti va buyrak usti bezlari.

24. Gipofiz, epifiz bezlari (Nazariy)

Gipofiz bezining tuzilishi va funksiyasi. Bolaning normal o’sishidagi ro’li undan ishlab chiqariladigan garmonlar: somatatrof, loktatrof, gonadatrof,

Ko’rtikatrop, lyutillovchi garmon, adrinakortikatrop.

Mustaqil ish.Buyrak usti bezi va oshqozon osti bezi, ularning tuzilishi va funksiyasi.

25. Terining tuzilishi va funksiyasi (Nazariy)

Teri orqali chiniqtirish usullari va gigiyenasi.

Mustaqil ish. Bola organizmini chiniqtirishda jismoniy mashqlarning roli. Teri analizatori.

26. Chiniqtirish usullari (Seminar)

Seminar. Chiniqtirish usullari.Organizmga kiyim va poyafzalga qo’yiladigan gigienik talablar.

Bola organizmini suv, havo, quyoshda chiniqtirish.

27. Teri shikastlanganda birinchi tibbiy yordam berish (Amaliy)

Amaliy ish. Terining turli joylari shikastlanganda ko’rsatiladigan birinchi tibbiy yordam haqida ma’lumot yozish.

28. Sog’lomlik burchagini tashkil etish (Nazariy)

Salomatlik to’g’risidagi gigiyenik bilimlarni targ’ib etish.

29. Bolalarda gigiyenik ko’nikmalarni tarbiyalash (Seminar)

Ota-onalar, tarbiyachilar bilan olib boriladigan sanitariya ishlari.

Seminar. Bolalarda gigiyenik tarbiyani shakllantirish

Fan dasturining information – uslubiy ta’minoti.

Kompyuter, multimedia, videoglaz, videoproyektor, kodoskop, prezentatsiya (namoyish qiluvchi dars ishlanmalari), jadvallar, bukletlar, olimlarning foto suratlari, rasmlar, didaktik materiallar, sekundomer. Har bir pedagog ijodiy yondoshgan holda dars bosqichlari uchun virtual, vizual vositalarni tayyorlashi lozim.