O'rta maxsus, kasb-hunar ta'limi markazi o'zbekiston respublikasi sog'liqni saqlash vazirligi oliy va o'rta tibbiy ta'lim bo'yicha o'quv-uslubiy idorasi

5.1. Travmatik shok
Bu shok shikastlar (travmalar) natijasida kelib chiqadi. Shikastlanishlar yurak va onkologik kasalliklardan keyin uchinchi o'rinni egallaydi. Kishi organizmida biror a'zo yoki sistema yo'q-

I

ki, travmatik shok natijasida o'z funksiyasini yo'qotmagan bo'lsin. Travmatik shokda organizmga bir necha omillar ta'sir qiladi. Chunonchi, kuchli og'riq, qon ketishi, zaharlanish, ruhan ezilish, shikastlangan a'zo ishining buzilishi.
Travmatik shokda organizmda quyidagi patologik o'zgarishlar sodir bo'ladi. Yurakning qisqarish funksiyasining kamayishi natijasida bir daqiqada yurakning aortaga chiqargan qon miqddri va tomirlar ichida aylanib yurgan qon miqdori kamayadi, mikrosirkulatsiya buzilib, eritrotsitlar agregatsiyasi (eritro-tsitlarning bir-biriga yopishishi) va qon ketish holati sodir bo'ladi. O'pkada qon aylanishi va gaz aylanishining buzilishi natijasida shokli o'pka vujudga keladi.
To'qimalarda qon aylanishining vagaz almashinishining buzilishi kininlar sistemasi ishini kuchaytiradi. Kuchli patologik holatlar natijasida organizmda klinik bradikininlar, gistamin va gistadinlar, seratonin kabi zaharli moddalar ishlab chiqariladi. Organizmning o'zida bu moddalarni ishlab chiqaradigan semiz hujayralar bo'ladi. Biror ta'sirot bo'ldimi, shu hujayralar ishga tushib, yuqorida aytilgan zaharli moddalarni ajrata boshlaydi. Buyrakning ish faoliyati buziladi, organizmda infeksiya va mikroblar kuch olib ko'paya boshlaydi, trombogemorragik sindrom paydo bo'lib, suv-tuzlar almashinuvi va oqsillar muvozanati yo'qoladi. Shikastlanish natijasida ezilgan to'qimalardan 20 daqiqadan keyin zaharli moddalar qonga o'ta boshlaydi. To'qimalaming uzoq bosilish sindromida toksemiya birinchi o'rinni egallaydi.
Travmatik shokda bemorlarning 80 % o'tkir nafas va buyrak yetishmovchiligi oqibatida o'ladi.