O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi m. Yo‘ldoshev, SÍ. Mamatqulov, F. Yo‘ldoshev iqtisodiyot nazariyasi

1.8. «Iqtisodiyot nazariyasi»ning fan sifatida funksiyalari
«Iqtisodiyot nazariyasi» fan sifatida turli funksiyalarni bajaradi.
Birinchisi — bilish funksiyasidir. Bunda nazariyani o‘rganish
orqali iqtisodiy hodisalar nima ekanligi, ularni nima yuzaga chiqa-
rishi, ular nimaga olib kelishi anglab olinadi. Nazariya iqtisodiyot-
ning sir-asrorlarini o‘rgatib, kishilarni ulardan xabardor qiladi,
ularning bilim darajasini oshiradi. Boshqa iqtisodiy fanlar qatori
u ham kishilarga iqtisodiy bilimlarni yetkazib beradi, ularni
iqtisodiyotda ma’lum qonun-qoidalar borligidan ogoh etadi, ularga
rioya etish zarurligini tushuntirib beradi.
Ikkinchi funksiyasi — bu boshqa iqtisodiy fanlar uchun nazariy-
metodologik asos bo‘lib xizmat qilishidir. Bu fan umumnazariy,
ya’ni iqtisodiyotga xos bo‘lgan umumiy qonun-qoidalarni o‘rga-
nadi. Shu jihatdan u boshqa xususiy-funksional nazariyalardan,
Grafik usuliga misol

25
20
15
10
5
B
C
D
E

4
8
12
16
Tomoshabinlar
soni, mingta
Chipta narxi,
so‘mda
D ... D — oraliq optimalligini bildiradi.
20
A
D

---

25
masalan, moliya nazariyasi, pul nazariyasi, statistika nazariyasi,
buxgalteriya nazariyasi kabi fanlardan farqlanadi. «Iqtisodiyot
nazariyasi» umumnazariy-metodologik fan bo‘lganidan, u asos-
langan nazariy qonun-qoidalarga boshqa iqtisodiy fanlar tayanadi.
Uchinchi funksiyasi — bu uning amaliyot uchun ilmiy baza
bo‘lib xizmat qilishi, unga umumiy tarzdagi tavsiyalar berishidir.
Iqtisodiyot nazariyasi tavsiyalari mikrodarajadagi siyosatda ham
qo‘l keladi, bu firmalarga to‘g‘ri strategik (kelajakni ko‘zlagan) yo‘lni
tanlash imkonini beradi. Masalan, nazariyadagi diversifikatsiya
g‘oyasi kapitalni bir vaqtning o‘zida turli sohalarga joylashtirish
zarurligini bildiradi. Kapitali katta firmalar shunga amal qilgan-
larida bir sohadan ko‘rilgan zarar, boshqa sohaga qo‘yilgan kapital
keltirgan foyda hisobidan qoplanib turadi.
Nazariyaning yana bir amaliy ahamiyati shundaki, bu fan
iqtisodiyotning sir-asrorlarini ochib berar ekan, undan xabardor har
bir kishi iqtisodiyot qoidalariga amal qilsa, bundan faqat naf ko‘radi.