O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi m. Rahimov quduqlarni burg‘ilash

bir qatlamli olmosli koronkalar
deb ataladi (3.14- a rasm). Koronkaning tashqi  va ichki  tomonlari
keskichli olmoslar bilan jihozlangan. Bir qatlamli  olmosli  koron-
kalar VI—IX kategoriyadagi  jinslarni burg‘ilash  uchun  ishlatiladi.
Koronkalarni    jihozlash    uchun    yirikligi    10—60  dona /  karat
bo‘lgan  olmoslar  ishlatiladi. Bir qatlamli  koronkalar  A  harfi
bilan  belgilanadi. Koronkadagi  yuvish  kanallari  ularning  o‘lcham-
lariga  qarab 2 tadan 8  tagacha  bo‘ladi.
Impregnirlangan  koronkalarda  matritsa  materiali  juda  mayda
olmos    donalari    bilan    bir  tekis    aralashgan    holda      bo‘ladi.
Olmoslarning  konsentratsiyasi olmos  ushlab  turuvchi  matritsaning
1 mm balandligiga 1,5—2 karatni  tashkil  etadi.  Impregnirlangan
koronkalar  bilan  burg‘ilashda  matritsa  yeyilib  borgan  sari  ishga
 3.14-rasm. 
  Kolonkaviy  burg‘ilash  uchun  olmosli
koronkalarning  konstruksiyalari:
a — bir  qatlamli;  b — impregnirlangan; 1, 2 — ichki  va tashqi
keskich  olmoslar;  3, 5 — matritsadagi  asosiy  ishchi  olmoslar;
4—koronka  korpusi.
a
b
1
1
1
1
2
3
4
2
3
4

---

94
yangi  olmos  zarrachalari  tushadi (3.14- b rasm). Impregnirlangan
koronkalar  È  harfi  bilan  belgilanadi. Ular  IX—XII kategoriyadagi
va darzdor  VII—IX kategoriyadagi  jinslarni  burg‘ilash  uchun
ishlatiladi.
Olmosli  koronkalar    bilan   burg‘ilashda    koronkaning    turi
burg‘ilash  sharoitlariga (qattiqligi, darzdorligi, abrazivligi, plas-
tikliligi, burg‘ilash  chuqurligi  va ularning  strukturalariga)  qarab
tanlanadi.  Har bir  konstruksiyadagi  koronka  ma’lum  shifrga  ega.
Burg‘ilash  uchun olmos ushlab  turuvchi  matritsaning yeyilishga
chidamliligi katta  ahamiyatga ega.
Kam abraziv  jinslarni  burg‘ilash uchun  yumshoq  va kichik
yeyilish  xususiyatiga ega  bo‘lgan matritsalar ishlatilishi kerak. Bunda
olmoslar o‘z vaqtida  kerakli o‘lchamda  ochiladi.  Biroq bunday
koronkalar  abraziv  jinslarda  ishlatilsa, matritsa  juda  tez yeyilib
ketib,  olmoslar  foydali ishni  bajarmay  turib  to‘kilib  ketadi.
Matritsalarning  yeyilishga  qarshi  xususiyatini  baholash uchun
uning qattiqligi tushunchasi ishlatiladi.  Matritsaning  qattiqligi
Rokvella  birligi  bo‘yicha C shkalada  o‘lchanadi. Òartib  raqami
bo‘yicha  matritsaning  quyidagi  qattiqliklari  ko‘zda  tutilgan:
1 —  juda  yumshoq, HRC — 10—15;
2  — yumshoq, HRC, 15—20;
3  — o‘rta  yoki  normal, HRC — 20—25;
4  — qattiq,  HRC — 30—35;
5  — juda  qattiq, HRC — 50—55;
Matritsa  materialiga  qattiq  talablar  qo‘yiladi:
1) yuqori issiqlik  o‘tkazuvchanlikka  ega  bo‘lishi  kerak —
koronka  matritsasi  yuzasidan  issiqni  tezda  olishga  yordam  beradi;
2) olmoslar  bilan  mahkam ilashishi  kerak;
3) abraziv  jinslarni  burg‘ilashda  yuqori  ishqalanib  yeyilishga
chidamli, abraziv  yoki  kam abraziv jinslarni  burg‘ilashda  esa
kam ishqalanib yeyilishga   moyil  bo‘lishi  kerak.
Matritsadan  olmoslar  uning    yeyilishidan  kechroq  chiqishi
lozim, agarda  olmoslar  matritsaga botgan  holda bo‘lsa.
Mamlakatimizda  olmosli  koronkalarni  belgilashning  yagona
universal indeksatsiyasi ishlatiladi.  Indeks esa  koronka  to‘g‘risida
qisqacha texnik  xarakteristika  beradi.  Shartli  indekslar  koronka
korpusiga tushirilgan bo‘ladi. Koronkalar indeksatsiyasi 3.11-jadvalda
berilgan.

---

95
3.11-jadval