O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi m. Rahimov quduqlarni burg‘ilash

Jinslar uchun
q
o
yumshoq
15—20
o‘rtacha qattiqlikdagi
30—40
qattiq
40—60
haddan ziyod qattiq
60—70

---

159
s
j
n
/
21

,
bu yerda, j — quduqqa tushirilayotgan snaryadning erkin tushish
tezlanishi, m/s
2
. Jinslarning xususiyati va shlamning zichligiga qarab
j = 5

7 m/s
2
 qilib olinadi.
Qattiq jinslarni burg‘ilashda tashlash balandligini oshirish va
zarbalar chastotasini  kamaytirish maqsadga muvofiq bo‘ladi.
Darzdor va qatlangan jinslarni  burg‘ilashda  tashlash balandligini
kamaytirish  va  zarbalar  chastotasini  oshirish  lozim.  Burg‘ilash
snaryadining chastotasi  burg‘ilash  chuqurligiga  bog‘liq  bo‘lib,
kichik chuqurlikdagi quduqlarni burg‘ilashda  maksimal zarbalar
chastotasidan foydalanish, quduq chuqurligi  ortib borganda esa
zarbalar sonini kamaytirish maqsadga  muvofiq  bo‘ladi.
Zarba-kanatli burg‘ilash quduqqa suv quyish bilan olib boriladi.
Bunda    maydalangan  jinslar  muallaq  holatga  o‘tadi,  natijada
suyuqlikning qovushqoqligi va zichligi ortadi. Suyuqlikning qovush-
qoqligi va zichligining ortishi maydalangan yirik va og‘ir zarachalarni
muallaq holatda ushlash qobiliyatini oshiradi.
Yumshoq jinslarni burg‘ilashda har bir reysda quduqqa 35—40 l,
qattiq jinslarni burg‘ilashda esa 10—14 l suv quyish tavsiya etiladi.
Òurli  geologik-texnik sharoitlarda  zarba-kanatli  burg‘ilash-
ning o‘ziga xos xususiyatlari mavjud.
Yumshoq g‘ovak jinslar (qum, supes, lyoss) jelonkalar bilan
burg‘ilanadi va bir vaqtning o‘zida  obsadka quvurlari bilan quduq
devorlari mustahkamlanib boradi. Jinslarning zichligi va mustah-
kamligiga qarab quvurlar  kolonnasi zaboydan ilgarilab tushiriladi
yoki zaboy bilan birga tushiriladi. Bunda jelonkaning tashqi obsadka
quvuri  diametridan  20—30 mm kichik bo‘lishi kerak. Ba’zi hollarda
burg‘ilash samaradorligini oshirish maqsadida jelonka qisqa zarba
shtangasi bilan og‘irlashtiriladi.
Gillarni obsadka quvurlarisiz bir necha o‘n metrgacha burg‘ilash
mumkin. Peschanikli gillar burg‘ilash stakanlari, zarba va suriluv-
chan  shtangalar bilan yig‘ilgan  snaryadlari bilan burg‘ilanadi.
Plastik  va  yopishqoq  jinslar  yoniga  qo‘shimcha  kurakchalar
payvandlangan  yassi  doloto  bilan  burg‘ilanadi.    Burg‘ilashda
quduqqa suv quyib turiladi, yopishqoq shlamlar doloto kuraklariga
yopishib qoladi va u bilan quduqdan chiqarib olinadi.
Zich va quruq gillar doloto bilan parchalanadi va yassi klapanli
jelonkalar bilan tozalanadi.

---

160
Zich qattiq jinslar yassi yoki doira shaklini beruvchi dolo-
tolar yordamida burg‘ilanadi. Diametrini 5mm ga kichraytirgan
dolotolar almashtiriladi, aks holda yeyilib ketgan doloto bilan
burg‘ilangan quduq diametri torayib boradi. Quruq quduq ichiga
har bir reysda 20—30 l suv quyib turiladi.
Darzdor jinslar krestsimon va doira shaklini beruvchi dolotolar
bilan  burg‘ilanadi. Har bir reysda quduqqa 25—30 l suv  quyib
boriladi. Suvning darzlarga singib ketishining oldini olish maqsadida
reys  boshida  quduqqa  gil  tashlanadi  va  har  1—2  minutda  kam
miqdorda suv quyib boriladi.
Kuchli  darzlangan  jinslar  obsadka  quvurlari  tushirilgach,
burg‘ilanadi  va  quduq    shlamlardan  yassi  yoki  sferik  klapanli
jelonkalar bilan tozalanadi.