O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi ahmadjon o‘lmasov iqòisodiyot asoslari qayta ishlangan nashri

12.2. Daromad tushunchasi
Ishlab chiqarilgan mahsulotlar va xizmatlar yalpi ichki mahsulotdir,
u pul shaklida butun jamiyatning daromadi hisoblanadi. U taqsimlanganda
barcha iqtisodiyot ishtirokchilarining daromadlari hosil bo‘ladi.
Daromad iqtisodiyot ishtirokchisining yalpi ichki mahsulotdagi
hissasi bo‘lib, bu ularga ishlab topganiga qarab va pul shaklida tegadi.
YAIM pul — qiymat shaklida taqsimlanganda aholi daromadi, firma
daromadi va davlat daromadi hosil bo‘ladi, chunki bular iqtisodiyotning
asosiy ishtirokchisi hisoblanadi. Daromad pul tushumi shakliga ega bo‘ladi.
Aholiga tekkan daromad uning ixtiyoriga kelgan turli pul tushumi (ish
haqi, foyda, nafaqa, pensiya, stipendiya, ijara puli, dividend, zayom
yutug‘i, tomorqadan kelgan pul kabilar)dan iborat bo‘ladi. Firma
daromadi tovarlarining sotilishi natijasida unga kelgan pul tushumidir.
Uning bir qismi xarajatlarni qoplasa, qolgan qismi foydadan iborat bo‘ladi.
Davlat daromadi — bu davlatga korxona (firma), tashkilotlar, aholi va
chet eldan kelgan pul tushumidir. Daromadlar tarkibida aholi daromadlari
asosiydir, chunki ular farovonlikni belgilaydi, ular hissasiga yalpi ichki
mahsulotning asosiy qismi to‘g‘ri keladi. Masalan, 2008-yilda
O‘zbekistonda YAIM ning 64,5 foizi aholi daromadini tashkil etdi.
Asosan daromadlar taqsimot qonuniga binoan shakllanadi.
Bozor iqtisodiyotida amal qiladigan taqsimot qonuniga ko‘ra
kishilar iqtisodiyot subyektlari sifatida jamiyatda yaratilgan mahsulot
va xizmatlardagi o‘z ulushini resurslarni naqadar samarali ishlata
olishlariga qarab daromad shaklida oladilar.
Òaqsimotning bozor usuliga ko‘ra, har bir kishining daromadi
uning tovarlar va xizmatlar yaratishga qo‘shgan hissasiga teng bo‘ladi.
Bunday daromad bozor daromadi deb yuritiladi. Ammo taqsimotdagi
insonparvarlik tamoyilidan kelib chiqadigan nobozor daromadi ham
bo‘lib, u ishlab topilmay, balki yordam shaklida muhtojlarga beriladi.
Bu tamoyil,