O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi ahmadjon o‘lmasov iqòisodiyot asoslari qayta ishlangan nashri

7.3. Xonadonning budjet chegarasi
Xonadon iste’molini qondiruvchi pul unga daromad sifatida
resurslar sotish natijasida va bevosita tovar ishlab chiqarish tufayli
tegadi. Òadbirkor xonadonida foyda, ishchi xonadonida ish haqi,
pensioner xonadonida pensiya daromadning asosiy shakli hisoblanadi.
Bozor iqtisodida «Har kim ishlab topganini oladi» degan qoida borki,
unga ko‘ra xonadonning daromadlari, uning xarid qobiliyati turlicha
bo‘ladi. Ammo xarid qobiliyatini qo‘lga tekkan daromad (soliqlar va
boshqa to‘lovlar chegirilgandan keyin qolgan) miqdoridan tashqari
xonadonning ilgarigi pul jamg‘armasini sarflash, hozirgi pulini
jamg‘arish istagi ham belgilaydi.
Aksariyat xonadonlar ehtiyojning cheksizligi va daromadlarning
cheklanganligiga yo‘liqadilar. Buni budjet chegarasi ifoda etadi.
Xonadonning 
budjet chegarasi
muayyan vaqtda uning ixtiyoridagi
pulning miqdoran cheklanganligidir.
Xonadon ahli ko‘p narsani xarid etgisi keladi, lekin daromadi
bunga imkon bermaydi. Xonadon xaridini cheklovchi yana bir omil —
bu narxlarning darajasidir. Iqtisodda shunday qoida bor:
Bu qoidani chizmada tasvirlasak, u quyidagi ko‘rinishda bo‘ladi:
Xonadonning xarid qobiliyati uning pul daromadlari miqdoriga
to‘g‘ri mutanosiblikda, narxlarga teskari mutanosiblikda bo‘ladi.
D
a
r
o
m
a
d
0
Narx
Chizmada 
AB, CD, EZ
yoysimon chiziqlar budjetni bildiradi, ular
quyidan yuqoriga va yuqoridan pastga qarab siljishi mumkin. Bu daromadni
0Y 
va 
0Y
1
oralig‘ida, narxni esa 0X va 0X
1
oralig‘ida tebranib turishini
bildiradi. Bu narxdagi va daromaddagi o‘zgarishga bog‘liq bo‘ladi. Xonadon
budjet chizig‘i goho kengayib, goho torayib turadi, xonadonning ishi
yurishgan paytlarda uning daromadi ortadi, aks holda daromad qisqaradi.

---

6 8
0X
— oziq-ovqat iste’moli.
0Y
— nooziq-ovqat tovarlar iste’moli.
Xonadon istagi
Budjet chegarasi
Bozor narxi
Xonadon iste’molida
tanlov chegarasi