O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi à. Rafiqov, H. Vahobov, A. Qayumov, Sh. Azimov amaliy geografiya

4-§. AGROGEOGRAFIK TADQIQOTLAR VA YER KADASTRI
Agrogeografik («agro» — yunoncha so‘z bo‘lib, dala ma’nosi-
ni bildiradi) tadqiqotlar natijasida yer resurslari qishloq xo‘jalik
maqsadlari nuqtayi nazaridan baholanadi. Agrogeografik tadqiqot-
lar davomida olingan ma’lumotlar asosida har bir hudud uchun
yerdan foydalanishning aniq chora-tadbirlari ishlab chiqiladi.
Qishloq xo‘jalik yerlariga ekin ekiladigan yerlar, bo‘z yerlar,
ko‘p yillik daraxtzorlar, pichanzor va yaylovlar kiradi. Qishloq
xo‘jalik ekinlarini joylashtirishda relyef va uni tashkil qilgan yotqi-
ziqlar muhim ahamiyatga ega. Joyning relyefi hududning tuproq,
grunt suvlari va yer usti suvlari me’yorini, o‘simlik qoplami va
iqlim xususiyatlarini belgilaydi. Madaniy ekinlar ham joy relyefiga
mos ravishda tabaqalashtiriladi. Masalan, daryolarning (Sirdaryo,
Amudaryo, Qoradaryo, Norin, Chirchiq, Ohangaron, Zarafshon
va h.k.) yuqori terrasalari sug‘oriladigan yerlardan iborat bo‘lib,
ularda paxta, g‘alla, yem-xashak ekinlari yetishtiriladi. Daryolar-
ning quyi terrasalarida (I—II) sholi va boshqa suvni ko‘p talab
12
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

qiladigan ekinlar yetishtiriladi. Adirlarda, o‘rtacha balandlikdagi
tog‘larning yonbag‘irlarida lalmi ekinlar, cho‘llarda va tog‘ yon-
bag‘irlarida yaylov va pichanzorlar joylashgan
(4-rasm).
13
4-rasm. 
O‘zbekiston yer resurslaridan foydalanish.
Shunga ko‘ra, O‘zbekistondagi yerlar terrasali, deltali, yoyil-
mali, adirli, tog‘ yonbag‘irli yerlarga ajratilishi mumkin.
Ma’lum bir davlat, viloyat, tuman yoki hududda yer resurslari
bo‘yicha muntazam ravishda o‘tkazilgan kuzatishlar natijasida
yig‘ilgan ma’lumotlarning jamlanmasi 
kadastr
deb ataladi. Kadastr
yer, suv, qazilma boylik, yaylov, o‘rmon va boshqalar bo‘yicha
ham tuzilishi mumkin.
Davlat yer kadastri quyidagi ma’lumotlarni o‘z ichiga oladi:
yerning kimga qarashli ekanligi; uning miqdor va sifat xususiyat-
lari; tuproq bonitirovkasi; yerning iqtisodiy baholanish natijalari.
Yer kadastri mamlakat bo‘yicha yagona tizimga ega bo‘lib,
unda yerning aniq maydoni va sifati, tabiiy, xo‘jalik va huquqiy
holati to‘g‘risida to‘liq ma’lumot bo‘ladi. Yer kadastri asosini