O'rta-m axsus kasb-hunar ta’limi markazi

anemiya
) yoki 
ishemiya
deyiladi.
Kamqonlik ko'pincha tomirlarning bosilishi, qon tomirlar devorining 
yallig'lanishi va nerv sistemasining ta’sirida qon tomirlarning siqilishi 
(spazmi) natijasida yuzaga keladi.
Ishemiyada qonning kamayishi tufayli to'qim a oqaradi, hajmi kichra- 
yadi, og'riq (sanchiq) paydo bo'ladi. Sezuvchanlik pasayadi. Ishemiya 
turli a ’zolarga turlicha ta ’sir etadi. B a ’zi a ’zolar va to 'q im a la rd a
ishem iyadan s o 'n g patologik o 'z g a rish siz qon aylanishi tiklanadi. 
Boshqalarida esa hatto qisqa muddatli ishemiya ham xavflidir. Jumladan, 
bosh miya to'qim alari kislorodsiz sharoitga faqat bir necha minutgagina 
chidaydi, so'ngra hujayralarda tiklanmaydigan patologik o'zgarishlar paydo 
bo'ladi. Ishemiyaga yurak muskuli ham juda sekin sezuvchandir. Bunda 
yurak muskuli qisqaruvchanlik xususiyatini yo'qotadi va yurak falaj bo'ladi.
Infarkt
— ishemiya oqibatida vujudga kelgan nekroz o'cho g'i. Infarkt 
ko'pincha kollateral qon aylanishi yetarli bo'lm agan a’zolar (yurak, bosh 
miya, k o 'z to 'r pardasi va b.q.)da b o 'la d i. Infarkt aksariyat 
qon 
tomirlarining to'satdan siqilishi (spazm), bekilib qolishi (tromb, emboliya) 
natijasida ro'y beradi. Ishemiya zonasida to'qim a о ‘lib sarg‘ish-oq rang 
tusga kiradi.
Bosh miyada o'lgan to'qim alar yumshaydi. O'pkadagi o'lgan to 'q i­
malar zonasiga qon quyilganidan qizil tusga kiradi. Infarkt bo'lgan zona- 
dagi o'lgan to'qim alarga granulatsion to'qim a o 'sib kirib chandiq hosil 
qiladi. Ba’zida o'lgan to'qim alar mikroblar ta’sirida yiring boylaydi, bo­
shqalarida esa infarkt bo'lgan zonadagi o'lgan to'qimalar eriydi. Bu hollarda 
bemor ahvoli og'irlashib, o'lim bilan tugashi mumkin.
Tromboz
— qonning qon tomirlar ichida ivib qolishidan hosil bo'lgan 
qon laxtalari (tromb) tom ir devoriga yopishib normal qon oqishining 
buzilishidan paydo bo'ladi. Qon plazmasining ivigan fibrini trom bositlar, 
eritrositlar va leykositlardan iborat bo'lib, uning bosh qismi tom ir d e­
voriga yopishgan, dum qismi qonda erkin suzadi. Trom blarning dumlari 
b a’zida ajralib, qon bilan oqib yurak orqali o 'p k a arteriyasiga o 'tib uni 
berkitadi. Bu esa ko'pincha to'satdan yuz beruvchi o'lim bilan tugaydi.

---

Tromblar qon tomirining barcha qismlarida (ko'pincha vena tomirlarida), 
hatto yurak bo'shliqlarida ham bo'lishi mumkin. Bundan tashqari, qon to­
mirlar jarohatlanganda ham tromb hosil bo'lib, shikastlangan joyni berkitadi.
Qonning ivishi bilan bir vaqtda uning fibrinolitik ivishiga qarshi 
sistemasi ham bo'ladi. Bu sistemada ko'plab tromblar paydo bo'lishi va 
qon aylanishi to'xtab qolishi mumkin. Patologik sharoitlarda, shokda, 
o g'ir operatsiyalar va jarohatlarda qonning ivish xususiyati keskin oshadi.
Tromb hosil bo'lishiga geparin (jigar to'qim asidan ajraladi), qondagi 
fermentlar (antitrombin, fibrinolizin va kumarin) qarshi ta’sir etadi.
Emboliya
qon oqimi bilan kelgan moddalaming qon tomirga tiqilishi- 
dan vujudga keladi. Bu modda (embol)lar qattiq, suyuq yoki gazsimon 
bo'ladi. Jumladan, yangigina hosil bo'lgan yumshoq tromblardan, odatda, 
tromboemboliya hosil bo'ladi. Tromboem boliya arteriyalarda (ko'proq 
o'pka arteriyalarida), venalarda bo'ladi.