Orolbo‘yi haqida qisqasini aytganda — Umid bor!

Orolbo‘yi haqida qisqasini aytganda — Umid bor!
Orol dengizining qurigan tubida qanday jarayonlar sodir bo‘lmoqda? Ushbu hududlarga ekilgan saksovullar unib-o‘sdimi? Ular tevarak-muhitga qanday ta’sir ko‘rsatmoqda? Bugungi Orolbo‘yi haqida umidli qarashlar bormi? Tuproqshunos, biologiya fanlari doktori Galina Stulina tuproqshunoslik kasbini tanlash sabablari, Orolbo‘yi deganda qaysi hududlar tushunilishi, Orolqum cho‘liga uyushtirilgan ekspeditsiyalar va ushbu hududlarning istiqbollari, ayollarning fandagi muvaffaqiyatlari asoslari haqida.
Bugungi Orolbo‘yi haqida u aynan ikki so‘zni aytadi — UMID BOR, qurib qolgan Orol dengizi tubi haqida so‘zlaganda esa qimmatbaho topilmalar va kashfiyotlarga to‘la olamga sho‘ng‘iydi. BMTTD O‘zbekiston axborot xizmati «Gazeta.uz»ga tuproqshunos, biologiya fanlari doktori Galina Stulina bilan Orolbo‘yi, u yerga amalga oshirilayotgan ekspeditsiyalar va boshqalar haqidagi intervyuni taqdim etdi.
Orolbo‘yi haqida

— Orolbo‘yi, aslida, bu — Orol dengiziga yondosh bo‘lgan barcha hududlar. Havza ko‘lamida esa — Orol dengizining butun havzasidir. Lekin hozirgi vaziyatda biz faqat aholi joylashgan, madaniylashgan shaharlar, ovullari bor bo‘lgan yaqin Orolbo‘yini nazarda tutamiz. Uning farovonligi, birinchi navbatda, suv bilan ta’minlanganlikka bog‘liq. Bu esa yilning qanchalik suvli bo‘lishiga bog‘liqdir. Umuman olganda esa, daryo yuqorisidan suvni olishga bog‘liq.
Lekin Orolbo‘yi noyob tabiiy tuzilma, yangi cho‘l bo‘lmish dengizning qurigan tubi kabi havfli qo‘shni borligini yodda tutish lozim. Cho‘l ekan, bu esa cho‘llanish demakdir. Qurg‘oqchilikning ta’siri anchagina katta. Shimoli-sharqiy shamol Mo‘ynoqni bosayotgan chang, tuz va qumni keltiradi. Orol tuzini Arktikada ham topishgani haqidagi xabarlar bor.
Hozirgi ekspeditsiyangizning tashkil etilishi tarixini bilishni istardik: qachon birinchi marotaba Orolga keldingiz, o‘shanda ko‘z oldingizda qanday manzara namoyon bo‘lgandi?
Orolga birinchi marotaba 1995 yilda isroillik mutaxassislar bilan kelgandim. O‘shanda yulg‘unni daraxt deb tanlash g‘oyasi bor edi, lekin biz uning buta ekanligiga tadqiq etgandik. Bunday daraxt Isroilda o‘sadi va u juda ham qimmat yog‘och hisoblanadi. Men Amudaryo yoqalab Nukus-Mo‘ynoq yo‘lidagi safarimizni hozirgacha eslayman, Mo‘ynoqning o‘zini eslab turaman, u ham o‘chmas taassurot qoldirdi. Menga bu yo‘lning nihoyasi, aytish mumkinki, dunyoning oxiridek tuyulgandi. Ammo o‘shanda dengizgacha yetib borolmadim.
Ikkinchi marotaba 2005 yilda Germaniyaning texnik hamkorlik bo‘yicha agentligi tomonidan tashkil etilgan ekspeditsiya bilan bordim. Vazifamiz 30 ming gektar dengizning qurigan tubi hududida ekilgan saksovul ko‘chatlarini baholashdan iborat edi. Ta’kidlash joizki, bizning o‘rmonchilarimiz uchun namuna sifatida bo‘lib qolgan bu ko‘chatlar hozirgacha yaxshi saqlanib qolgan. Biz deyarli yuz foizli unib-o‘sib chiqishni va ko‘chatlar holati juda ham yaxshi ekanligiga guvoh bo‘ldik. O‘shanda ekspeditsiya Akpetkadan boshlandi. Akpetka — bu sobiq ko‘llar tizimi, qurigan dengiz tubining sharqiy qismi. Judayam qiziqarli hudud. U yerda orollar va, afsuski, qurib borayotgan ko‘llar bor. Keyin esa biz Mo‘ynoqning Jiltirbas ko‘rfaziga qo‘shni bo‘lgan qismini o‘rgandik. Ya’ni tubning butun hududini qamrab oldik.