O‟rmonov N. T., Ismailov A. R

 
8.4. Korporativ boshqaruvda risklarni boshqarish va risk darajasini 
pasaytirish yo„llari.
YUqorida ko‗rib o‗tilgan riskni boshqarish bosqichlari va riskni baholash 
usullari yordamida risk sababli bo‗ladigan yo‗qotishlarni pasaytirish, ular bilan 
bog‗liq ko‗ngilsiz oqibatlarni kamaytirish quyidagi usullari qo‗llaniladi. 
Loyihalarni moliyalashtirishda riskni taqsimlash usullari sifatida quyidagilarni 
ko‗rsatish mumkin: kafolatlar; harid haqidagi forvard kelishuv; ishlab chiqarish 
to‗lovlari; xedjirlashtirish, sug‗urta va svoplar. 
Odatda, kafolat beruvchi tomonlar sifatida yoki loyiha egalari-homiylar yoki 
manfaatdor tomonlar bo‗lishi mumkin. 
Loyiha egalari-homiylar. Davlat, sho‗‗ba korxonalarini nazorat qiladigan 
kompaniyalar, qo‗shma korxonalardagi ichki va tashqi investorlar va boshqa 
egalar-homiylar loyihani ishlab chiquvchi kompaniya qarzining kafolatini 
berishlari mumkin. Agar kompaniya loyihani o‗z hisobidan moliyalashtirish uchun 
kapitali etishmasa yoki etorli tajribaga ega bo‗lmasa, kreditorlar, odatda, ushbu 
shakldagi kafolatni talab qiladilar. 
Manfaatdor tomonlar. Bu juda muhim guruhga quyidagilar kiradi: 
Uskuna va materiallarni sotuvchilar. Loyiha uchun uskuna va materiallarni 
sotishda, zavodni yoki uskunani ijaraga berishda manfaatdor tomonlar kafolat 
berishga tayyor bo‗ladilar. Masalan, o‗zida ortiqcha uskunaga ega bo‗lgan 

---

161 
kompaniya, shu uskunaga muhtoj loyihani kafolatlashi mumkin. 
Xom ashyo va yarim tayyor mahsulotlarni etkazib beruvchilar. Mol etkazib 
beruvchilar loyiha tugagandan keyin o‗zlarini bozor bilan ta‘minlash uchun kafolat 
berishlari mumkin. Ular loyihani amalga oshish mobaynida yaratilgan yangi
quvvatlarda foydalanishdan yutishlari ham mumkin. 
Loyihaning yakuniy mahsulotidan foydalanuvchilar. Bular kafolat 
berishlari va hatto bevosita moliyalashtirishlari mumkin. Barqaror mol 
etkazib berilishidan manfaatdor aniq bir xom ashyo iste‘molchilarini misol qilib 
keltirish mumkin. 
Qurilish tashkilotlari. Loyihada ishtirok etadigan pudratchilar, odatda qurilish 
bilan bog‗liq ishlarni bajaradilar va kelgusida buyurtma qabul qilish maqsadida 
kafolat berishga tayyor bo‗ladilar. 
Milliy hukumat va xalqaro agentliklar. Bu tashkilotlar mamlakatning 
iqtisodiy, 
siyosiy 
va 
ijtimoiy 
talablari 
bilan 
qiziqadilar. 
Hukumat 
kafolatlari,loyihaning boshqa ishtirokchilari qoplay olmaydigan risklarni qoplash 
uchun juda zarur va shu sababli, moliyalashtirishning yutug‗i uchun hayotiy 
jihatdan muhimdir. 
Boshqa tomonlar. Ko‗p hollarda, yuqorida sanalganlardan tashqari, loyiha 
qurilishidan aniq bir daromad oladigan boshqa tomonlar ham bo‗ladi va ular 
kafolat berishga tayyor bo‗ladilar. Masalan, loyiha bilan bir qatorda amal 
qilayotgan kompaniya loyiha amaliyotida rivojlangan infratuzilmadan yutishi 
mumkin, shuningdek loyiha amalga oshishi natijasida milliy iqtisodiyotni 
rivojlanishidan ham yutishi mumkin. 
Riskni taqsimlashda kafolat eng ahamiyatli usul, lekin bundan boshqa usullar 
ham bor. Ba‘zida harid haqidagi forvard kelishuv va ishlab chiqarish to‗lovlari 
qo‗llaniladi.