O‟rmonov N. T., Ismailov A. R

6.3.
Korporativ boshqaruvning yapon modeli
.
Tarmoq (yapon) model: 
YApon modeli mazmuniga ko‗ra amerika modeliga ham, germaniya 
modeliga ham o‗xshamaydi, biroq ikkala modelning ayrim xususiyatlarini o‗z 
ichiga olgan:
- direktorlar kengashi tarkibida mustaqil direktorlar bo‗lmasdan, 
Kengashning barcha a‘zolari yuqori boshqaruv organi vakillari yoki eski 
boshqaruvchilardir;
- Aksiyadorlik sarmoyasini asosan yirik investorlar tashkil qilib, yagona 
sanoat guruhiga a‘zo bo‗lgan kompaniyalarning o‗zaro Aksiyalariga egalik qilish 
holati muhim o‗rin tutadi. 
- shaxslararo munosabatlar kuchli muhim ahamiyatga ega; 
- insayderlarning etakchiligi. 
YApon modeli (
tarmoq modeli) 
deb ham ataladi 
– 
nemis modelida 
bo‗lganidek o‗zaro ish munosabatlari bilan bog‗langan kompaniyalar Aksiyalariga 
qarama qarshi egalik qilish bu tadbirkorlik guruhlari «Keyretsu» ni tashkil 

---

125 
topishda o‗z ifodasini topgan.
Bu guruhlarga kirgan tadbirkorlar odatda o‗z Aksiyalari uning boshqa 
a‘zolariga sotadilar. Aksiyalarga qarama qarshi egalik qilish Keyretsu a‘zolariga 
bir birining faoliyatini nazorat qilish imkonini beradi va o‗zaro bog‗langan 
kompaniyalar o‗rtasida yaqin hamkorlikni ta‘minlaydi. Guruhdagi banklar faoliyati 
ulradan sanoatga katta investitsiyalar qilishni talab etadi. YAponiya banklari 
YAponiya Korporatsiyalarining uzoq muddatli Aksiyadori emas, nemis 
banklaridagidek doimiy kuzatuv kengashi a‘zosi emas balki inqirozli vaziyatlarda 
qo‗llaniladi. 
YApon modelida Moliya sanoat guruhlari (MSG) - Belgilangan tartibda mos 
keluvchi idoralarda ro‗yxatga olingan yuridik jihatdan mustaqil, moddiy resurslari 
va kapitallarini umumiy iqtisodiy maqsadga erishish uchun birlashtirgan 
korxonalar, moliyaviy va investitsiya institutlari guruhi. MSGda markaziy (bosh) 
Korporatsiya ixtisoslashgan tashkilot – ―boshqaruvchi kompaniya‖ ham, guruhga 
kiruvchi ishlab chiqarish korxonasi yoki birlashma, bank, moliya yoki sug‗urta 
kompaniyasi ham bo‗lishi mumkin. 
O‗zbekistonda Xolding - Aksiyalar nazorat paketiga ega, ularning 
operatsiyalari ustidan nazoratni amalga oshirish maqsadida boshqa kompaniya va 
korxonalar faoliyatini boshqaradigan yoki nazorat qiladigan Aksiyadorlik 
kompaniyasi. Xolding kompaniyasi o‗zining ishlab chiqarish salohiyatiga ega 
bo‗lmasligi va ishlab chiqarish faoliyati bilan shug‗ullanmasligi mumkin