"O'rganilayotgan mintaqa iqtisodi (xitoy iqtisodiyoti)" fanidan o'quv uslubiy majmua

Mashinasozlik – 1865 yilda Tsin hukumati davrida mamlakatda mashinasozlik byurosi mavjud bo‘lib, 1949 yilgacha ular faqatgina mayda ta’mirlash ishlari bilan shug‘ullanib kelishgan. XXR tashkil topgandan so‘ng, mamlakatda 110 mingdan ortiq korxonalar, stanok parklari qurildi va ishga tushirildi. Bu tarmoq bugun mamlakatni ehtiyojini 4/5 qismini qondirib kelmoqda. Ushbu tarmoq quyidagi mahsulotlarni ishlab chiqarmoqda: tog‘-kon qazib olish uskunalari; metallurgiya uskunalari; neft qazib olish uskunalari; kimyo sanoati uskunalari, metall kesuvchi stanoklar; temir presslovchi stanoklar, energetika uskunalari; traktorlar; fuqaro kemalari; ichki yonilg‘i dvigatellari; qishloq xo‘jalik mashinasozligi; elektromashinasozligi; o‘lchov uskunalari va vositalari va h.k. lardir
Hozirgi kunda Xitoy 130 tadan ortiq turdagi mashina va uskunalarni dunyoning 40 ta davlatiga eksport qilmoqda.
Avtomobilsozlik – 1950 yilda Xitoyning Chanchun shahrida 1- avtomobil zavodi ishga tushirildi. Undan so‘ng Nankinda, Pekinda, Tszinanda va Shanxayda avtomobil zavodlari ishga tushdi va 1975 yilda Xubeyda avtomobil dvigatellari zavodi ham ochildi. Hozirda mamlakatda yuk avtomobillari, avtobuslar, djiplar, samosvallar va treylerlar ishlab chiqarilmoqda. Ular 6ta kategoriyali, 82 ta turdagi va 200 dan ortiq modifikatsiyalangan avtomobillardir.
Kemasozlik. Xitoyda bu sohaga XV asrda asos solingan bo‘lib, ular asosan, Chjen Xe tomonidan 7 marta Janubiy Xitoy dengiziga katta flotni jo‘natish bilan boshlangan. XXR tashkil topgandan so‘ng, mamlakatda kemalarni ta’mirlovchi va yig‘ish ishlari bilan shug‘ullanuvchi bir necha kemasozlik korxonalari mavjud bo‘lib, ular Shanxay, Tyanszin, Guanchjou va Dalyanda joylashgan edi. Keyinchalik, ushbu korxonalar rivojlantirilib, ularning soni 520 taga yetqazildi. Hozirda bu sanoat Xitoy flotini turli shakldagi harbiy kemalar bilan ta’minlab, hattoki, eksportga ham mahsulot chiqarmoqda.
Elektronika sanoati – bu sanoatga 1980-yillarda davlat tomonidan ahamiyat kuchaytirildi, 1985- yillarga kelib esa, Xitoyda 2600 ta korxona tashkil topdi. Ushbu soha dengiz oldi va ichki rayonlarda ham rivojlandi. Ular asosan, Shanxay, Pekin, Tyanszin, Chzyansu, Guandun, Chjenszyan, Lyaonin, Shandun, Fuchzyan va Xubeyda joylashgandir. Bu sohaning asosiy mahsulotlari:

• 
  radarlar va boshqaruv jihozlari, raketa, samolyotlar, dengiz kemalari va turli qurollar uchun elektron uskunalar;
  
• 
  navigatsiya va aloqa uskunlari;
  
• 
  kompyuterlar, raqamli mashinalar, ahborot protsessorlari;
  
• 
  televizion va radioni uzatish uskunlari, magnitofonlar, videokameralar, fotoapparatlar, radiodatchiklar va h.k.;
  
• 
  800 turdagi mahsulotlar;
  
• 
  700 turdagi elektron lampalari;
  
• 
  600 turdagi yarim o‘tkazuvchan dissektorlar
  
• 
  400 turdagi integral sxemalar;
  
• 
  500 turdagi o‘lchov jihozlari va h.k.
  

Kimyo sanoati – 1949 yilda mamlakatda bir necha kimyo zavodlari va bir qator sulfat kislotasi va soda, o‘g‘itlar ishlab chiqaruvchi ustaxonalar va sexlar mavjud edi. Ko‘pgina kimyo mahsulotlari tashqaridan import qilinar edi. XXR si tashkil topgandan so‘ng, bu sanoatga katta ahamiyat berilib, mamlakatda sekin – asta bir butun qudratli kimyo industriyasi tashkil topdi.
Ushbu tarmoq 30 mingdan ortiq turdagi mahsulotlarni ishlab chiqara boshladi. Bu sohaning yalpi mahsuloti hajminning o‘rtacha yillik o‘sishi 1952-1985 yillar mobaynida 15,1% ni, 2000-2007 yillardagi o’rtacha yillik o’sishi 12% ni tashkil etdi. Xitoy kimyo sanoatining eng yirik markazlari Shanxay, Pekin, Tyanszin, Sindao, Dalyan va Shenyanlar hisoblanadi.