Organik moddalarni tuzilishini aniqlash uchun fizikaviy usullar

o‘zgarish yozib olivchi moslama (3) orqali qayd qilinadi

Mass - spektrometriva

Mass - spektrometriva

Kimyoviy elementlar atom massalarining kasr sonlar bilan ifodalanish

sabablarini bilasiz. 1910-yilda ingliz olimi F. Soddi massasi farq qiluvchi har

xil atomlar borligini taxmin qildi. Bular izotoplar deb aytiladi.Bu gipotezani

isbotlash uchun ingliz fizigi F. Aston elektr va magnit maydonida neonning

nisbiy atom massasi 20 va 22 ga teng boMgan izotoplari borligini aniqladi.

Aston elementlarning atom massasini aniqlashda ular parchalanganda hosil

boMadigan ionlarning magnit maydonida og‘ishini oMchaydigan asbob —

mass-spektrometr yordamidan foydalandi.

Organik moddalarning mass-spektrometriya usulida o‘rganish 1950-yillar

Organik moddalarning mass-spektrometriya usulida o‘rganish 1950-yillar

o‘rtalarida boshlandi. Optik spektroskopiyada moddaga elektromagnit toMqin

ta'siri to‘xtatilgandan keyin shu molekula yutgan energiyasini ajratib,

boshlang'ich holatiga o‘zgarmasdan qaytadi. Ammo mass-spektrometriyada

energiya yutgan molekula qo‘zg‘aladi va molekulyar ionlarga parchalanadi,

o‘z-o‘zidan tushunarliki, bu ionlardan boshlang'ich molekulaning qayta hosil

bolishi mumkin emas. Mass-spektrometriyaning boshqa usullardan afzalligi

shundaki, bu usul bilan ishlash uchun 10 pikogramm (1 0 12 g.) miqdordagi

o‘rganiladigan modda namunasi bo‘lsa ham etarli boladi. Ayniqsa, biologik

faol moddalar, dorivor moddalar, gormonal preparatlarni aniqlash uchun

ko‘p modda sarflab bo‘lmaydi, chunki ularni ajratib olish juda mushkul.

Mass-spektrometrik usul bilan moddalarni o‘rganish quyidagi sohalarda

juda ko‘p ishlatiladi: a) tabiiy gazlar, b) havo, d) sanoat chiqindilari, e)

yonish natijasida hosil boMgan gazlar, f) aerozollar. M ass-spektrometriyada

molekulada sodirboMadigan ionlanish va dissotsilanish hodisalari elektronlar,

fotonlar oqimi va kuchli elektr maydoni ta’sirida ro‘y beradi.

onlar oqimi va kuchli elektr maydoni ta’sirida ro‘y beradi.

onlar oqimi va kuchli elektr maydoni ta’sirida ro‘y beradi.

Tajriba uchun aniqlanadigan moddalarni mass-spektrometrlarga kiritish

usullari:

1. Sovuq holda kiritish, bu usul gazlar uchun qulay va xona haroratida

amalga oshiriladi (P = 10"12 mm simob ustuni).

2. Issiq holda namunalarni kiritish (harorat 300*'C).

3. To‘g‘ridan-to‘g‘ri namunani kiritish (P = I0'6 mm simob ustuni),

keyin sekinlik bilan isitish. Bu usulda molekulyar massasi M — 2000 gacha

bo‘lgan birikmalarni o‘rganish mumkin.

4. Xromatografyordamida kiritish.

Zamonaviy mass-spektrometrlarda yadro massalarini o‘n milliondan bir

atom birlik aniqlikda oMchash mumkin. Demak, mass-spektrometriya gaz

holidagi moddaning kuchli vakuum (P = 1 O'7- 1 O'9 mm simob ustuni)da

elektronlar oqimi bilan bombardimon qilib parchalash va hosil boMgan ion

“boMak’Marini tahlil qilishga asoslangan usul ekan.