Organik kimyo

Olinishi. 1) Galoid alkillar yoki dialkilsulfatlarga kaliy yoki natriy bisulfid ta’sir ettirish orqali olinadi: C2H5—J + KSH → C2H5—SH + KJ

2) Spirtlarga H2S ta’sir ettirish bilan: Al2O3 >t400°

C2H5 – OH +H2S → C2H5 – SH + 4H2O

3) Alkilsudfokislotalar yoki ularning xlorangidridlarini qaytarish bilan;

CH3— CH2— O— SO2OH + 8H→ CH3— CH2— SH + 4H2O

Fizik xossalari. Metilmerkaptan odatdagi sharoitda gaz, etil merkaptandan boshlab suyuqlikdir. Merkaptanlar organik birikmalar orasida eig qo’lansa hidli moddalar hisoblanadi. Ularning molekulalari vodorod sulfidga o’xshab deyarli assotsilanmagan, ya’ni molekulalararo vodorod bog’lanish hosil qilishga moyilligi kam. SHu boisdan tiospirtlarning qaynash temperaturalari tegishli spirtlarnikidan ancha past. Masalan, etil spirt 78,3°Sda, etantiol 37°S da qaynaydi.

Kimyoviy xossalari:Tiospirtlarning kislotali xossalari spirtlarga nisbatan yuqori bo’lib, kuchsiz kislotalarga yaqinlashadi. SHuning uchun ham merkaptanlar faqat ishqoriy metallar bilan emas, balki ishkorlar bilan ham reaktsiyaga kirishib, merkaptidlar yoki tiolyatlar deb ataladigan tuzsimon birikmalar hosil qiladi, masalan:

C2H5SH + NaOH → C2H5— S-— Na+ + H2O natriy etil merkaptid

Ishlatilishi:Merkaptanlarning ba’zilari amaliy ahamiyatga ega. Masalan, metilmerkaptan chorvachilikda qo’llaniladigan metionin olishda ishlatiladi. Metilmerkaptanning o’zi esa sanoatda metil spirt bilan vodorod sulfid aralashmasini 400°S da giltuproq ustidan o’tkazish bilan olinadi. Quyi merkaptanlarning yoqimsiz qo’lansa hidi juda oz kontsentratsiyada ham sezilarlidir. SHuning uchun ham izoamilmerkaptan oz miqdorda deyarli hidsiz bo’lgan tabiiy gazga qo’shiladi. Qo’shilgan izoamilmerkaptanni hidiga qarab gaz quvurlaridagi gaz chiqayotgai teshiklar aniqlanadi. Dodetsilmerkaptan S12N25SN sintetik kauchuk ishlab chiqarishda emulsion polimerizatsiyaning regulyatori sifatida ishlatiladi.