Organik birikmalar klassifikatsiyasi. Kirish. Organik moddalarning kimyoviy tuzilish nazariyasi. Organik moddalarning klassifikatsiyasi

Uglerod atomlarining zanjirida shu atomlar orasidagi bog‘ yakka yoki kush bog‘ bo‘lishi mumkin. Yakka bog‘da uglerod atomlari o‘zaro bitta valentlik bilan, kush bog‘da esa ikkita va uchta valentlik bilan bog‘langan bo‘ladi. Yonib, kup issiklik chikaradigan moddalar yoqilg‘i deyiladi. Jumladan, suyuq yoqilg‘i-neftda, qattiq yoqilg‘i –toshko‘mir, torf, yogoch, gaz yoqilg‘i-tabiy gazlarda kup miqdorda uglerod va birikmalari bo‘ladi. Shunga ko‘ra, ular organi birikmalarning asosiy manbaidir. Yogochni xavo kirmaydigan joyda kizdirib –quruq xaydab, yog‘och spirti, sirka kislota, aceton, fenol va boshqa moddalar olish mumkin. O‘simlik koldiklarini – kipik, chigit sheluxasi, kamish va boshqalarni suv bilan reaksiyaga kiritib gidrolizlab, 50 dan ortik modda, masalan, turli spirtlar, furfurol va boshqalar olish mumkin.

Organik moddalarning eng asosiy manbai neftdir. Hozir kupchilik organik moddalar neftdan olinadi. Neft juda muxim kimyoviy ashyo bo‘lib koldi. Turli joylardan chiqadigan neftning tarkibi har xil bo‘ladi. Ular, asosan, uglevodlardan iborat, lekin ularga ozgina oltingugurt, azot, kislorod va boshqalarning birikmalari aralashgan bo‘ladi.

• Organik moddalarning klassifikatsiyasi Organik birikmalar kimyoviy tuzilish nazariyasi asosida sinflarga bulingan. Organik moddalarni sinflarga bo‘lishda uglerod bilan vodorod birikmalari – uglevodorodlar asos qilib olingan, kolgan hamma birikmalar shu uglevodorodlarning hosilalaridir. Hamma organik birikmalar uch sinfga – guruhga bo‘linadi. Aciklik birikmalar. Aciklik birikmalar ochiq zanjirli birikmalardir, bu birikmalar jumlasiga yoglar kiradi, shu sababli aciklik birikmalar sinfi yog‘ qatori ham deyiladi.
• Izociklik birikmalar yoki karbociklik birikmalar.Izociklik birikmalarga uglerod atomlaridan tuzilgan berk zanjirli- ciklli birikmalar kiradi.
• Geterociklik birikmalar. Bu birikmalar berk zanjirli birikmalar bo‘lib, zanjirda uglerod atomlaridan boshqa element atomlari ham bo‘lishi mumkin.