|
shoxli nerv murakkab tuzilishga ega bo‘lib, uning tarkibini:
1)nerv o‘zaklari;
2) sezuvchi va harakat tolalari;
3) uch shoxli nerv tuguni;
4) nerv poyasi (stvoli);
5) nervning uch shoxi (ko‘z nervi; yuqori jag‘ nervi; pastki jag‘ nervi) tashkil etadi.
Uch shoxli nerv aralash nerv bolib, sezuvchi va harakat tolalaridan tashkil topadi. Nervda 3 ta sezuv va I ta harakat o ‘zaklari boladi.
Sezuv o'zaklari:
1) yuqorigi sezuv o'zagi — nucleus sensorius superior;
2) orqa miyaga yo'naluvchi o'zak — nucleus tractus spinalis;
3) o'rta miya sohasiga yo'naluvchi o'zak — nucleus tractus mesencephalis. Nervning harakat o'zagi — nucleus motorius n. trigemini Voroliy ko'prigi ichida joylashadi. Bu o'zakdan chiquvchi neyrit tutamlari uch shoxli nervning harakat tutamlari — radix motoria ni tashkil etadi. Bosh miya so'g'onida joylashgan
I — ophthalm icus; 2 - ganglion sensoria ni tashkil etib, miya so'g'oni
trigem inale; 3 — n. trigem inus; 4 — n. ichiga (Voroliy ko'prigi ichiga) kiradi sezuv o'zaklaridan tashqari uch shoxli nervning sezuvchi hujayralari bolib, ular nerv tuguni — gangl. trigeminini tashkil etadi. Bu tugun chakka suyagi piramida qismining oldingi yuzasidagi chuqurcha — impressio trigeminale da, qattiq pardadan hosil topgan bo'shliq — cavum trig eminale ichida joylashadi. Bu tugun hujayralaridan markazga va periferik tarafga yo'naluvchi ikki xil tolalar ajraladi. Markazga yo'naluvchi tolalar nervning sezuv ildizi. Uch shoxli nerv shoxlari. mandibularis; 5 — n. maxillaris. va uch shoxli nervning bosh miya Ichidagi uchta sezuv o‘zaklarida yakunlanadi. Nerv tuguni hujayralarining periferik tolalari uch shoxli nerv poyasini tashkil etib, uch shoxga: ko ‘z, yuqori jag‘, pastki jag‘ nerviga ajraladi. Nervning harakatlantiruvchi tolalari pastki jag‘ nerviga qo'shiladi.
Uch shoxli nerv va yuz nervi bilan o’zaro anastozmozlari.
Shoxli nerv V juft uch shoxli nerv (n.trigeminus) aralash nerv. Uning harakatlantimvchi tolalari ko‘prikda joylashgan 8 uch shoxli nervning harakat o‘zagidan (nucleus motorius n.trigemini) boshlanadi. Sezuvchi tolalari uch shoxli nerv tugunida (ganglion trigeminale) joylashgan soxta unipolyar hujayralaming markaziy o‘siqlari bo‘lib, ular ko‘prikdagi uch shoxli nervning asosiy o‘zagi (nucleus principalis nervi trigemini), uzunchoq miya va orqa miyaning yuqorigi segmentlarida joylashgan uch shoxli nervning orqa miya o‘zagi (nucleus spinalis nervi trigemini)va o‘rta miyada joylashgan uch shoxli nervning o‘rta miyadagi o‘zaklarida (nucleus mesencephalicus nervi trigemini) tugaydi.Bu hujayralaming periferik o‘siqlari yuz, peshona, chakka sohasi terisi, bumn bo‘shlig‘i, tilning oldingi 2/3 qismi, tishlar, ko‘zning konyunktivasi shilliq pardasida tugaydi. Uch shoxli nerv miya asosidan ikki ildiz (sezuvchi va harakatlantimvchi) hosil qilib ko‘prik bilan miyachaning o‘rta oyoqchasi orasidan chiqadi. Uning sezuvchi ildizi (radix sensoria) harakatlantimvchi ildiziga (radix motoria)nisbatan qalin. Uch shoxli nerv oldinga va biroz tashqariga yo‘nalib, chakka suyagi piramidasining oldingi yuzasidagi uch shoxli nerv tugunining botig‘ida joylashgan uch shoxli nerv bo‘shlig‘i (cavum trigeminale) ichiga kiradi. Uning ichida uch shoxli nerv tugunini (ganglion trigeminale) (Gasser tuguni) hosil qiladiYuz nerviVII juft, yuz nervi (n. facialis) tarkibiga ikkita nerv: harakatlantimvchi o‘zak hujayralari aksonlaridan hosil bo‘lgan xususiy yuz nervi va tarkibida sezuvchi, avtonom tolalari boigan oraliq nervi (n.intermedius) kiradi. Yuz nervining sezuvchi yakka yoiining o‘zagi (nuclei tractus solitarii), harakatlantimvchi yuz nervining o‘zagi (nucleus nervi facialis) va parasimpatik yuqorigi soiak ajratuvchi o‘zagi (nucleus salivatorius superior) miya ko‘prigi sohasida joylashgan. Miya asosidan nerv ko‘prikning orqa qirrasidan, olivadan tashqariroqdan chiqib, dahliz-chiganoq nervi kiradi.
7.Uch shoxli nervning o’tkazuvchi yo’llari.
Uning ichida uch shoxli nerv tugunini (ganglion trigeminale) (Gasser tuguni) hosil qiladi ugun yarimoysimon shaklda bo‘lgani uchun yarimoysimon tugun (ganglion semilunare) deb ham ataladi. Uch shoxli nervning harakatlantiruvchi ildizi tugunning pastki tomonidan o‘tib, nervning III shoxi tarkibiga kiradi. Tugundan uch shoxli nervning uchta shoxi:
1) ko‘z nervi;
2) yuqori jag‘ nervi;
3) pastki jag‘ nervi chiqadi.
Ko‘z nervi (n. ophtalmicus) tugundan boshlanib, ko‘z kosasining yuqorigi yorig‘i orqali ko‘z kosasiga kiradiPeshona nervi (n. frontalis)ko‘z kosasining ustki devori ostida yotib ikki tarmoqqa bo‘linadi:
a) ko‘z kosasi usti nervi (n. supraorbitalis) o‘z nomidagi o‘yma orqali chiqib medial (r.medialis) va lateral (r.lateralis) tarmoqlarga bo‘linadiBurun-kiprik nervi (n.nasociliaris) ko‘zning medial to‘g‘ri va
ustki qiyshiq mushaklari o‘rtasidan yo‘nalib quyidagi tarmoqlarga bo‘linadi
Do'stlaringiz bilan baham: | 
