Sardor Voxidov
1
2019-2020- O’QUV YILI UCHUN
O’qituchi: Voxidov Sardor Sanjarovich( +93 238 68 58)
Manzil: Samarqanda shaxar Dahbet ko’chasi 11-uy(Mo’ljal: Gelion chorraxasi)
Sardor Voxidov
2
Mavzu: Elektroliz
Elektroliz- moddalarning elektr toki ta’sirida
parchalanishi.
Elektrolit eritmasi yoki suyuqlanmasi orqali doimiy tok
o’tkazilganda sodir bo’ladigan oksidlanish qaytarilish
jarayonlariga elektroliz deyiladi.
Elektrolizor yoki elektrolitik vannada bajariladi.
Elektrodlar- elektrolizda ishlatiladigan elekktrodlar 2
turga bo’linadi.
1- Inert elektrodlar(passiv elektrod)- erimaydigan
anod)- bunday elektrodlar grafit, platina va
oltindan,iridiy yasaladi.
2- inert bo’lmagan elektrod(aktiv anod, eriydigan
anod) bunday elektrodlar Cu,Ni,Cr,Zn,Ag,Cd,Fe,Sn
kabi metallardan yasaladi.
Inert elektrodlar yordamida elektroliz oson bajariladi.
I- Elektroliz 2 ga bo’linadi
1) suvli eritmalar elektrolizi
Suvli eritmalar elektrolizi ancha murakkab jarayondir
2) suyuqlanmalar elektrolizi
3) cho’kmalar va noelektrolitlar elektroliz bo’lmaydi.
Suyuqlanmalar elektrolizi:
1) Galogenid tuzlar elektrolizi:
NaCl-> Na+Cl
2
2) Oksidlar elektroliz:
2Al
2
O
3
-> 4Al+3O
2
Grafit elektrodlar bo’lsa anoddan CO
2
yoki CO xosil
bo’ladi.
3) Korbanatlar elektrolizi:
Faqat ishqoriy metall korbanatlari suyuqlanmalaridan
elektroliz qilish mumkin.
2Na
2
CO
3
-> 4Na+2CO
2
+O
2
4) sulfatlar elektrolizi.
K
2
SO
4
-> K+SO
3
+O
2
5) nitratlar ekektrolizi.
KNO
3
-> K+NO
2
+O
2
ELIKTOLITLAR SUVLI ERITMALARINING ELEKTROLIZI:
1) beketov qatorini bilish
Li,K.Ca,Na,Mg,Al,Mn,Zn,Fe,Cd,Ni,Sn,Pb,H,Cu,Hg,Ag,Pt
2) anionlarning oksidlanish tezliklari:
F
-
, CO
3
2-
, PO
4
3-
, SO
4
2-
, NO
3
-
, OH
-
, Cl
-
,Br
-
,J
-
S
2-
Katotda sodir bo’ladigan jarayonlar:
1) Li-Al oralig’idagi metallar
- Katodda faqat H
2
hosil bo’ladi.
2) Al-H
2
oralig’idagi metallar
- Katodda Me va H
2
birgalikda hosil bo’ladi.
3) H dan o’ngda joylashgan metallar:
-Katodda Me o’zi ajraladi.
Anoda sodir bo’ladigan jarayonlar:
1) Kislorodsiz kislota qoldiqlarida
Cl
-
,Br
-
,J
-
S
2—
Anodda o’zi qaytariladi va oddiy modda
hosil qiladi.
2) kislorodli kislota qoldiqlarida
CO
3
2-
, PO
4
3-
, SO
4
2-
, NO
3
-
,-
Anodda OH
-
ioni qaytariladi va O
2
hosil bo’ladi.
Tuzlar elektrolizi:
1. kuchli asos va kislorodli kislotalardan hosil bo’lan
tuzlar elektrolizi:
Faqat suv elektroliz bo’ladi.
Na
2
SO
4
+2H
2
O
Na
2
SO
4
+↑2H
2
+↑O
2
2. kuchli asos va kislorodsiz kislota qoldig’idan tashkil
topgan tuzlar:
2KCl+2H
2
O
↑H
2
+↑Cl
2
+2KOH
3) vodorodan o’ngda joylashgan metallar va kislorodli
kislota qoldiqlaridan tashkil topgan tuzlar:
2Cu(NO
3
)
2
+2H
2
O
2
Cu+↑O
2
+4HNO
3
4) vodoroddan o’ngda joylashgan metall va kislorodsiz
kislota qoldig’idan tashkil tashkil topgan tuzlar:
CuCl
2
Cu+Cl
2
5) Al-Pb oralig’idagi metallar va kislorodli kislota
qoldiqlaridan tashkil topgan tuz:
Fe(NO
3
)
2
+2H
2
O
Fe+↑H
2
+↑O
2
+2HNO
3
(masalalarda H
2
hosil bo’lishi bazida hisoblanmaydi)
6) Al-Pb oralig’idagi metallar va kislorodsiz kislotal
qoldiqlaridan tashkil topgan tuzlar elektrolizi:
2FeCl
2
+2H
2
O 𝐹𝑒+
↑ H2+↑ 2
Cl
2
+Fe(OH)
2
Kislotalar elektrolizi:
1) kislorodsiz
2) kislorodli
Ishqorlarning suvli eritmalarining elektrolizi:
Tuzlar aralashmasining elektrolizi.
Faradeyning qonunlari: (1836-yil)
1- qonun:
i
K
A
i
K
A
K
A
i
K A
i
i
Sardor Voxidov
3
Elektroliz davomida elektrolitlarda ajralib chiqqan
moddalar yoki elektrotlar erishi natijasida hosil
bo’lgan moddalar massalari elektrolit eritmasi orqali
o’tgan elektr tokining miqdoriga to’g’ri proporsianal
bo’ladi.
M=k*Q Q=tok miqdori k= elektrokimyoviy ekv.
Q=i*t i=tok kuchi t=vaqt
mF=E*i*t E=kimyoviy ekvivalent F= faraday soni
96500Kl
2-qonun:
Agar turli xil eelektrolitlar eritmalari orqali bir xil
miqdorda elektr toki o’tkazilganda, elektrodlarda
ajralib chiqqan moddalarning massa miqdori o’sha
moddalarning kimyoviy ekvivalentlariga to’g’ri
proporsiyanal bo’ladi.
-CuCl
2
eritmasiga Cu elektrodlar yordamida elektroliz
qilinganda Anod eriydi, anodda Cl
2
ajralmaydi.
- Elektroliz vaqtida asosiy jarayondan tashqari boshqa
qo’shimcha jarayon ham sodir bo’ladi, shuning uchun
ma’lum miqdor elektr berilganda elektrodlarda ajralib
chiqadgan moddalarning miqdori faraday qonunlari
bilan hisoblangan miqdordan kamroq bo’ladi. Shu
sababli elektroliz unumi yoki tokka nisbatan unum
degan tushuncha kiritilgan.
- elektroliz yordamida relyefli buyumlardan nusxa
olish galvanoplasinka deb ataladi.(B.S.Yakobi-1837)
- elektroliz yordamida metal buyumlar yuzasida
qoplamalar hosil qilish jarayoni- galvanostegiya deb
ataladi.
Nazariy savollar:
1. Quyidagilarni to’gri juftlang.
1) piroliz 2) gidroliz 3) elektroliz 4) alkagoliz
5) ammanoliz
a) ammiak ta’sirida parchalanish
b) suv ta’sirida parchalanish
c)temperatura ta’sirida parchalanish
d)spirt ta’sirida parchalanish
e) elektr toki ta’sirida parchalanish
A) 1-a 2-b 3-c 4-d 5-e
B) 1-c;2-b;3-e;4-d;5-a
C) 1-c;2-e;3-b;4-d;5-a
D) 1-a;2-b;3-e;4-d;5-d
2. Qaysi metallardan yasalgan elektrodlar inert
xisoblanadi.
J: Au, Pt, Iridiy ( grafit)
3. Qaysi metallardan yasalgan elektrodlar eriydigan
xisoblanadi.
J: Cu,Ni,Cr,Zn,Ag,Cd,Fe,Sn kabi metallardan yasaladi.
4. Elektroning zaryadini toping.
J: 1,603*10
-19
Kl
5. Eritrma orqali 1kulon tok o’tganda nechta elektron
o’tadi?
Javob: 6,23*10
18
6. Qaysi ionning oksidlovchilik xossasi kuchli?
A) Na
+
B) Al
+3
C) Fe
+2
D) Cu
2+
7. Qaysi ionning oksidlovchilik xossasi kuchli?
A) Li
+
B) Cd
2+
C) Au
+
D) H
+
8. Qaysi ionning oksidlovchilik xossasi eng past?
A) K
+
B) Au
+3
C) Fe
+2
D) Cr
+3
9. Qaysi ionning oksidlovchilik xossasi eng pasti?
A) H
+
B) Au
+3
C) Cu
+2
D) Zn
2+
10. Qaysi ionning qaytaruvchilik xossasi kuchli?
A) OH
-
B) F
-
C) NO
3
-
D) SO
4
2-
11. Qaysi ionning qaytaruvchilik xossasi kuchli?
A) OH
-
B) F
-
C) Cl
-
D) CO
3
2-
12. Aralash holatda metall kationlaridan qaysi biri
katodgan oldin keladi?
A) Cu B) Fe C)Ag D) Na
13. Elektrolizyorga NaNO
3
, AgNO
3
, va Cu(NO
3
)
2
eritmalari joylashtirildi va tokka ulandi qaysi metall
eng ohirgi bo’lib qaytariladi?
A) Na B) Ag C) Cu D) H
14. Elektrolizyorga NaNO
3
, AgNO
3
, va Cu(NO
3
)
2
eritmalari joylashtirildi va tokka ulandi qaysi metall
eng birinchi bo’lib qaytariladi?
A) Na B) Ag C) Cu D) H
15. CuSO
4
eritmasi elektroliz qilinganda qaysi ion
avval qaytariladi?
A) Cu
+2
B) H
+
C) OH
-
D) SO
4
2-
16. AgNO
3
eritmasi elektroliz qilinganda qaysi ion
avval qaytariladi?
A) Ag
+
B) H
+
C) OH
-
D) NO
3
-
17. Qaysi tuz eritmasi elektroliz qilinsa katodda faqat
H
2
ajralib chiqadi?
A) Cu(NO
3
)
2
B) Na
2
SO
4
C) Mg(NO
3
)
2
D) AgNO
3
18. Qaysi tuz eritmasi elektroliz qilinsa katodda faqat
metall ajralib chiqadi?
A) Cu(NO
3
)
2
B) Na
2
SO
4
C) Mg(NO
3
)
2
D) KNO
3
19. Qaysi tuzning bir mol miqdori elektrolizi uchun
ko’proq tok (F) sarflanadi?
A) AgNO
3
B) Fe
2
(SO
4
)
3
C) CuSO
4
D) FeSO
4
20. Qaysi tuzning bir mol miqdori elektrolizi uchun
kamroq tok (F) sarflanadi?
A) AgNO
3
B) Fe
2
(SO
4
)
3
C) CuSO
4
D) FeSO
4
21. Qaysi tuzning bir mol miqdori elektrolizi uchun 2F
tok sarflanadi?
A) AgNO
3
B) Fe
2
(SO
4
)
3
C) CuSO
4
D) Na
2
SO
4
22. Elektrolizyorda NaCl, Fe(NO
3
)
2
, AgNO
3
va CuSO
4
eritildi va elektroliz qilindi, shu jarayonda
elektrodlarda necha xil mahsulot hosil bo’lishi
mumkin?
A) 8 B) 4 C) 6 D) 2
Sardor Voxidov
4
23. Elektrolizyorda NaCl, Fe(NO
3
)
2
, AgNO
3
va CuSO
4
eritildi va elektroliz qilindi, shu jarayonda katodda
necha xil mahsulot hosil bo’lishi mumkin?
A) 8 B) 4 C) 6 D) 2
24. Elektrolizyorda NaF, Ca(NO
3
)
2
, AgNO
3
va CuCl
2
eritildi va elektroliz qilindi, shu jarayonda anodda
necha xil mahsulot hosil bo’lishi mumkin?
A) 8 B) 4 C) 6 D) 2
Mavzu: Elektroliz
M=k*Q Q=tok miqdori k= elektrokimyoviy ekv.
Q=i*t i=tok kuchi t=vaqt
mF=E*i*t E=kimyoviy ekvivalent F= faraday soni
96500Kl
𝑚 =
𝐸 ∙ 𝑖 ∙ 𝑡
𝐹
1. Cu
+2
ionining elektrokimyoviy ekvivalenti topisin.
Javob: 3.31*10
-4
g/Kl
2. Fe
3+
ioning elektrokimyoviy ekvivalenti topilsin.
Javob: 1,93*10
-4
g//kl
3. noma’lum metall elektrokimyoviy ekivalenti
2,694*10
-4
g/Kl bo’lsa uni aniqlang.
Javob: Cr
+2
4. noma’lum metall elektrokimyoviy ekivalenti
9.326*10
-5
g/Kl bo’lsa uni aniqlang.
Javob: Al
I hosil bo’lgan modda massasini topish.(m)
5. CuSO4 eritmasidan inert elektrodlar orqali 3A tok
15000 sekund davomida o’tkazilganda katodda necha
gramm modda ajralib chiqishini aniqlang.
Javob: 14,92g
6. CuSO
4
eritmasidan inert elektrodlar orqali 2.2A tok
19300 sekund davomida o’tkazilganda katodda necha
gramm modda ajralib chiqishini aniqlang.
Javob: 14,08g .
7. AgNO
3
eritmasidan inert elektrodlar orqali 11.2A
tok 193minut davomida o’tkazilganda katodda va
anodda necha gramm modda ajralib chiqishini
aniqlang.
Javob: K-145,15g A-10,75g
8. NaCl eritmasi orqali 7,5A tok 5 soat davomida
o’tkazilgan, katot va anodda ajralgan moddalar
massalar, reaksiyada sarflangan suv va hosil bo’lgan
ishqor massalari topilsin.
Javob: K-1,4g A- 49,7 H
2
O-25,2g NaOH-56g
9. CuSO
4
eritmasi orqali 5A tok 6.7 soat davomida
o’tkazilgan, katot va anodda ajralgan moddalar
massalar, reaksiyada sarflangan suv va hosil bo’lgan
kislota massalari topilsin.
Javob:K-40g(Cu) A- 10g(O
2
) H
2
O-11.25g H
2
SO
4
61.25g
10.KNO
3
400g 30% li eritmasi orqali 8A tok 600min
davomida o’tkazilganda hosil bo’lgan eritmaning (%)
topilsin.
Javob: 32,16%
11. Na
2
SO
4
500g 20% li eritmasi orqali 6,2A tok
400min davomida o’tkazilganda hosil bo’lgan
eritmaning (%) topilsin.
Javob: 20,57%
12. NaNO
3
250g 35% li eritmasi orqali 11,2A tok
425min davomida o’tkazilganda hosil bo’lgan
eritmaning (%) topilsin.
Javob: 39,17%
II- noma’lum moddani (E) topish.
13. MeNO
3
eritmasi 4A tok 19300sekund davomida
o’tkazilganda katoddan 86,4g Me ajralgan
bo’lsa,metallni aniqlang.
Javob: Ag
14. MeNO
3
eritmasi 6,2 A tok 43425sekund davomida
o’tkazilganda katoddan 301.32g Me ajralgan
bo’lsa,metallni aniqlang.
Javob: Ag
15. MeSO
4
eritmasi 3.2A tok 14475sekund davomida
o’tkazilganda katoddan 8,96g Me ajralgan
bo’lsa,metallni aniqlang.
Javob: Fe
16. MeSO
4
eritmasi 3.2A tok 24125sekund davomida
o’tkazilganda elektrodlardan 32g modda ajralgan
bo’lsa,metallni aniqlang.
Javob: Cu
III- Tok kuchini (i) aniqlash.
17. CuSO
4
eritmasi orqali 18000sekund mobaynida tok
o’tkazilganda 18g metall ajralib chiqadi, o’tkazilgan
tok kuchi(A) topilsin.
Javob: 3
18. CuSO
4
eritmasi orqali 33775sekund mobaynida
tok o’tkazilganda 20g metall ajralib chiqadi,
o’tkazilgan tok kuchi(A) topilsin.
Javob: 1.78A
19. AgNO
3
eritmasi orqali 241,25minut mobaynida
tok o’tkazilganda elektrodlarda 83,52g modda ajralib
chiqadi, o’tkazilgan tok kuchi(A) topilsin.
Javob: 4,8A
IV vaqtni topish(t)
20. CuSO
4
suvli eritmasidan 5A tokni necha sekund
o’tkazilganda n.shda 8,4l gaz ajraladi.
Javob: 28950
21. CuSO
4
suvli eritmasidan 3,6A tokni necha minut
o’tkazilganda n.shda 10l gaz ajraladi.
Javob: 797,78min
Sardor Voxidov
5
22. AgNO
3
suvli eritmasidan 17,2A tokni necha soat
o’tkazilganda elektodlarda 40,6g modda ajraladi.
Javob: 0,585
V Tokka nisbatan unumga doir masalalar:
23. mis tuzi eritmasi 0.50A tok bilan 1 soat elektroliz
qilinsa, 0,54g mis ajralib chiqadi. Elektroliz unumini
aniqlang.
Javob:90%
24. kumush tuzi eritmasi 3A tok bilan 6.7 soat
elektroliz qilinsa, 64.8g kumush ajralib chiqadi.
Elektroliz unumini aniqlang.
Javob:80%
25. noma’lum metall tuzi eritmasi orqali 3A tok 3soat
12minut 32,88g metall ajralib chiqdi, noma’lum metall
topilsin(tokka nisbatan unum 85%)
Javob: Ag
26. noma’lum metall tuzi eritmasi orqali 8A tok 2soat
40minut 50sekundda o’tkazulganda 20.48g metall
ajralib chiqdi, noma’lum metall topilsin(tokka nisbatan
unum 80%)
Javob: Cu
V-Elekrolizga doir har xil masalalar:
27. 200g 5% li CuSO
4
eritmasi elektroliz qilinganda
eritma massasi 4g ga kamaygan bo’lsa , elektrodlarda
ajralib chiqan moddalar massalari topilsin.
1) katod;3,6g Cu, 2) katod 1g H
2
3) anod;0.8g O
2
4)
anod;0,4g O
2
5) katoda; 2,2g Cu 6) katod: 3,2g Cu
A) 1,3 B) 5,2,3 C) 1,4 D) 3,6 E) 1,2,3
28. Nikel (II) xlorid suvli eritmasi nikel anod bilan
elektroliz qilinganda, qanday modda(lar) xosil bo’ladi?
1) vodorod 2) kislorod 3) nikel 4) xlor
A) 1,2 B) 2,3 C) 3,4 D) 1,3
29. kaliy, rux, mis, temir va Oltin xloridlar suvli
aralashmasi elektroliz qilinganda katodda qaysi metall
eng oxirida qaytariladi?
A) kaliy B) rux C) mis D) temir e) oltin
30. kaliy xlorid,yodid, bromid va ftorid eritmalari
elektroliz qilinganda qaysi anion anodda oxirgi bo’lib
qaytariladi?
A) xlor B) brom C) yod D) ftor
31. nikel(II) nitrat eritmasini elektroliz qilib , 59g
metall olindi. Agar eritma hajmi 166ml(p=1400kg/m
3
)
bo’lsa, hosil qilingan va dastlabki eritmaning massa
ulushini (%) toping
Javob: 54,2% ; 59,53%
32. 30% li NaCl eritmasi elektroliz qilingandan hosil
bo’lgan eritma konsentratsiyasi(%) topilsin.
Javob: 25,2%
33. 35,1% li NaCl eritmasi elektroliz qilingandan hosil
bo’lgan eritma konsentratsiyasi(%) topilsin.
Javob: 30.73%
34. KCl eritmasi elektroliz qilinganda hosil bo’lgan
eritma 35% li bo’lsa, dastlabki eritma konsentratsiyasi
topilsin.
Javob: 37,9%
35. KCl eritmasi elektroliz qilinganda hosil bo’lgan
eritma 35% li bo’lsa, dastlabki eritma konsentratsiyasi
topilsin.
Javob: 37,9%
36. Mis(II) sulfatning 1000g 8% li eritmasi elektroliz
qilinganda anoda 28l (n.sh) gaz ajralgan bo’lsa.
elektrolizdan so’ng hosil bo’lgan eritma massa
ulushi(%) topilsin. Va eritmadan o’tgan tok miqdori (F)
topilsin.
A) 4,8 B) 6,12 C)24,5 D) 5,3; 5F
37. AgNO
3
ning 500g 17% li eritmasi elektroliz
qilinganda 36,4l gaz (n.sh) ajralgan bo’lsa hosil bo’lgan
eritma konsentratsiyasi(%) va eritmadan o’tgan toki
miqdori topilsin.
Javob: 7,43%, 2,5F
38. 110 ml suvda 15g NaNO
3
eritilib olingan eritma
elektroliz qilinib olingan eritma 20% li bo’lsa. elektroliz
natijasida olingan kislorod hajmi (n.sh) topilsin.
A) 40.4 B)44.4 C) 50 D) 31
39. 116 ml suvda 20g NaNO
3
eritilib olingan eritma
elektroliz qilinib olingan eritma 20% li bo’lsa. elektroliz
natijasida olingan kislorod hajmi (n.sh) topilsin.
A) 44.8 B)33.6 C) 22,4 D) 32
40. (v-2012) rux xloridning suvli eritmasi elektroliz
qilinganda anodda hajmi 26,88l (n.sh) bo’lgan xlor,
katodda esa massasi 62,4g Zn bo’lgan rux ajralib
chiqadi. Bunda ruxning chiqish unumini xisoblang.
A) 80 B) 78 C) 62,4 D) 89%
41 Qanday hajmli (ml) 1M CuSO
4
eritmasi elektroliz
qilinganda 28l (n.sh) kislorod va 44,8l (n.sh) vodorod
ajralsa, dastlabki eritma hajmini toping.
Javob: 500
42. Qanday hajmli (ml) 2M CuSO
4
eritmasi elektroliz
qilinganda 28l (n.sh) kislorod va 28l (n.sh) vodorod
ajralsa, dastlabki eritma hajmini toping.
Javob: 625ml
43. Qanday hajmli (ml) 2.5M AgNO
3
eritmasi
elektroliz qilinganda 22.4l (n.sh) kislorod va 35.84l
(n.sh) vodorod ajralsa, dastlabki eritma hajmini
toping.
Javob: 320ml
44. 400ml CuSO
4
eritmasi elektroliz qilinganda
22.4l (n.sh) kislorod va 31.36l (n.sh) vodorod hosil
bo’lgan bo’lsa dastlabki eritma konsentratsiyasi
(mol/l) topilsin.
Sardor Voxidov
6
A) 2 B) 2.5 C) 1 D) 1.5
45. 625ml CuSO
4
eritmasi elektroliz qilinganda
28l (n.sh) kislorod va 28l (n.sh) vodorod hosil bo’lgan
bo’lsa dastlabki eritma konsentratsiyasi (mol/l)
topilsin.
Do'stlaringiz bilan baham: |