O’quv uslubiy majmua

1-jadval.
harf
Morze 
usulida 
ifodalanishi
Belgilar 
soni
Hharf
Morze 
usulida 
ifodalanishi
Belgilar 
soni
N 
-. 
2 
K 
-.- 
3 
T 
- 
1 
E 
..-.. 
5 
A 
.- 
2 
R 
.-. 
3 
L 
.-.. 
4 
O 
--- 
3 
Mazkur usulda “Elektron” so`zini yozsak u quyidagi ko`rinishga ega bo`ladi: 
..-.. .-.. .. - .. -.- - - .-. --- -. 

---

O’quv uslubiy majmua
 
 
 
 
 
 
 
 
Sohada AKT
 
97 
Majmoaga kirgan belgilarning turli boshqa belgilar bilan hamda ularning bir 
nechasi bilan ifodalanishi mazkur usulning keng qo`llanilishiga to`siqinlik qilsa, 
uning faqat ikki belgi – nuqta va tiredan iboratligi uni texnik vositalarida qo`llash 
imkonini beradi. 
Odamlar o`zaro muloqot qilganda, ularning bir biriga tushunarli bo`lgan 
belgilar, tovushlardan va ularni bog`lovchi qonun – qoidalardan foydalanadilar. ana 
shu belgilar, qonun qoidalar majmuni shu o`rinda kod vazifasini bajaradi. 
Biror belgilar yordamida yozilgan axborotni kodlangan axborot deb 
qarashimiz mumkin. Chunki mazkur axborot bilan tanish bo`lmagan kishi uning 
yordamada tayyorlangan axborotni qabul qila olmaydi va qayta ishlash imkoniga 
ega bo`1maydi. Shuning uchun ikki taraf o`zaro axborot almashganda oldindan biror 
qonun va qoidaga kelishib oladi. Masalan, avtomabil signalini eshitish bilan 
o`zimizni chetga olamiz, yoki chorrahadan o`tishda svetafor signallaridan 
foydalanish odindan kelishib olingan qatit qoidaga rioya qilish kodidir. 
Axborotni kodlashning eng sodda yana bir usuli - bizga ma`lum bo`lgan 
alifbodagi harflarni ularni tarkibini ko`rasatuvchi sonlar bilan almashtirishdan 
iborat. 
Bu usuldan foydalansak, masalan: “Bugun havo issiq” degan gap quyidagi 
ko`rinishda bo`ladi: 
2.
20 06 20 13 07 01 21 12 08 18 18 16 
Bu holda tinish belgilari va boshqa kerakli belgilarni ham maxsus sonlar bilan 
ifodalash va ularni matinga kiritish mumkin. qaralayotgan masalaga qo`shimcha 
shart kiritamiz: Efirga uzatilayotgan axborotni ixtiyoriy tinglovchi qabul qilish va 
yuqorida usulda qayta kodlab olish mimkinligini bilgan holda, biz harflar ketma-
ketligi tartibini o`zgartiramiz. ammo, axborot kimga belgilangan bo`lsa, yangi 
tayyorlangan ketma-ketlikni u albatta bilishi kerak, aks holda uzatilgan axborotni 
qayta kodlash masalasi yuzaga keladi. alifboga harflar ketma ketligini tartiblashning 
anchagina usuli mavjud. masalan quyidagi tartibni olamiz: