O’quv uslubiy majmua

Tuzuvchi: 
B.SH.Aytmuratov
– Muhammad al-Xorazmiy nomidagi Toshkent axborot 
texnologiyalari universiteti Nukus filiali “Axborot texnologiyalari” kafedrasi 
dotsenti. t.f.n.
 
Q.R.Yuldashev
– Samarqand veterinariya meditsinasi instituti Nukus filiali 
“Tabiiy va gumanitar fanlar” kafedrasi assistenti.
 
 
Taqrizchi: 
N.U.Uteuliev
– Muhammad al-Xorazmiy nomidagi TATU Nukus filiali “Dasturiy 
injiniring” kafedrasi mudiri, prof. f-m.f.d. 
 
O’quv-uslubiy majmua Samarqand veterinariya meditsinasi instituti Nukus filiali 
Ilmiy-uslubiy kengashining 20__ yil ___________ dagi ___-sonli qarori bilan 
tasdiqqa tavsiya qilingan.
 
 

---

O’quv uslubiy majmua
 
 
 
 
 
 
 
 
Sohada AKT
 
3 
MUNDARIJA
 
1.
O’QUV MATERIALLARI 
4 
1.1.
MARUZALAR
 
5 
1.2.
AMALIY MASHG’ULOTLAR
 
88 
1.3.
LABORATORIYA ISHLARI
 
149 
2.
MUSTAQIL ISHLAR
 
207 
3.
GLOSSARIY
 
209 
4.
ILOVALAR
 
214 
4.1.
FAN DASTURI
 
215 
4.2.
SILLABUS
 
225 
4.3.
TARQATMA MATERIALLAR
 
231 
4.4.
TESTLAR
 
258 
4.5.
BAHOLASH KRITERIYALARI
 
264 
4.6.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
 
265 
 

---

O’quv uslubiy majmua
 
 
 
 
 
 
 
 
Sohada AKT
 
4 
 
 
 
 
O’QUV 
MATERIALLARI 
 
 

---

O’quv uslubiy majmua
 
 
 
 
 
 
 
 
Sohada AKT
 
5 
 
 
 
 
MA’RUZA 
MATNLARI 
 
 

---

O’quv uslubiy majmua
 
 
 
 
 
 
 
 
Sohada AKT
 
6 
1-mavzu. Sohada axborot kommunikaciya texnologiyalari faniga kirish 
REJA
: 
1.1.
Axborot va axborot jarayonlari 
1.2.
Axborot-kommukaciya texnologiyalari 
1.3.
Axborotlarni saqlash va uzatish vositalari 
Fanning maqsadi axborot texnologiyalarining o‘ziga xos xususiyatlari va 
imkoniyatlarini, axborot texnologiyalarini inson faoliyatining turli soxalarida 
qo‘llanilish asoslarini o‘rgatishdan iboratdir. Bunda asosiy e‘tibor axborot 
texnologiyalarini telekommunikasiya soxasida qo‘llanilishiga qaratilgandir. 
Fanning vazifasi, talabalarni axborot texnologiyalarini texnik va dasturiy vositalari 
bilan tanishtirish va bu vositalarni ishlab chiqarish, ilmiy talqiqot ishlari, xamda 
o‘quv jarayonlariga tadbiq etish usullari va ularning o‘ziga xos xususiyatlarini 
o‘rgatishdan iboratdir. Informatikaning vujudga kelish tarixiga nazar tashlasak, 
dastlab mexanik kompyuterlar yaratilgan. 
1642 yilda Blez Delphi qo’shish amalini mexanik ravishda amalga oshiruvchi 
qurilmani ixtiro qildi, 1673 yilda esa Gotfrid Vilgelm Leybnits to’rt arifmetik amalni 
bajaruvchi mexanik qurilma arifmometrni konstruksiyasini yaratdi. XIX asrdan 
boshlab arifmometrlar juda keng masshtabda qo’llanila boshlandi. Bu qurilmada 
o’ta murakkab hisoblashlar ham amalga oshirilar edi, xattoki o’sha vaqtda 
―hisoblovchi - inson‖ deb nom olgan maxsus kasb ham mavjud edi. Bu kasb egasi 
berilgan instruksiya asosida topshirilgan vazifani arifmometr yordamida aniq va tez 
amalga oshirar edi. Lekin ayrim hisoblashlarning o’ta murakkabligi ulardan 
olinadigan natija uchun sarflanadigan vaqtning sekinlashuviga sabab bo’lgan. 
Bunday hisoblashlar uchun xaftalab, oylab vaqt sarflanar edi. Buning asosiy sababi, 
bu ko’rinishdagi hisoblashlarni amalga oshirish va natijalarni yozib borishni inson 
o’zi bajarayotganligidir.
1833 yilga kelib ingliz matematigi Charlz Bebbidj insonning aralashuvisiz, 
mustaqil ravishda hisoblashni amalga oshiruvchi universal hisoblash qurilmasi - 
―analitik mashina‖ning proyektini yaratdi. Lekin, Bebbidj bu ishini oxiriga yetkaza 
olmagan bo’lsada, uning fikrlarini asos qilib olib, 1941 yilda nemis injeneri Kondrat 
Tsuze tomonidan analitik mashina yaratildi. 1943 yildan boshlab esa Amerikalik 
Djon Mochli va Prespera Ekerta rahbarliklari ostida dastlabki elektron lampali 
mashinalarning ixtirolari amalga oshirila boshlandi. Keyinroq Mochli va Ekerta 
dasturni o’z xotirasida saqlaydigan yangi mashinaning konstruksiyasi ustida ish olib 
bordilar va bu ishga mashhur matematik Jorj fon Neymanni ham hamkorlikka 
chaqirdilar. 
Birinchi elektron kompyuterlar AQSHning Pensilvaniya Universitetida 1946 
yilda yaratilgan. Bu kompyuter ENIAC nomi bilan mashhur bo’ldi, uning hajmi juda 

---