O’quv-uslubiy majmua O’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligining 2020 yil 14-avgustdagi № bd-5110100 02 bilan tasdiqlangan falsafa fanidan namunaviy dastur asosida ishlab chiqilgan

ETARLI ASOS QONUNI (lot. Lex rationis determinantis siue sufficientis) formal mantiq qonunlaridan biri bo’lib, unga ko’ra har qanday chin fikr isbotlangan bo’lishi kerak, to’g’riligi isbotlangan boshqa bir fikrgaasoslanishi kerak.
EADEM ABERRARE CNORDA (lot.) xatoni yana o’sha joydan takrorlash kerak emas.
JINS – bir sinfga kiruvchi predmetlarning mantiqiy tavsifi bo’lib, bu sinf o’z ichiga boshqa tur sinflarni qamrab oladi. Masalan: daraxt tushunchasi mevali va mevasiz daraxtlarga nisbatan jins bo’lib, unga kiruvchi “mevali”, “mevasiz” lar daraxtning turlaridir.
JINS VA TUR TUSHUNCHALAR - shunday tushunchalarki, ularda hajmi katta tushuncha unga bo’ysunadigan hajmi kichik tushunchaga nisbatan jins vaaksincha, hajmi kichik tushuncha u bo’ysunuvchi hajmi katta tushunchaga nisbatan tur tushuncha bo’ladi.
JUZ’IY GIPOTEZA – gipotezaning turi bo’lib, u ayrim olingan faktlar asosida tahlil qilinadi. Ammo bundaayrim hodisalarning sababi tahlili beriladi, holos. SHunga ko’ra u hodisalarning sababini ochib beruvchi umumiy ilmiy gipotezadan farq qiladi.
Juz’iy hukm - sinfga mansub predmetlar yoki ular belgilarining bir qismi to’g’risida tasdiqlab yoki inkor qilib aytilgan fikr. Masalan: Ba’zi talabalar havaskorlik to’garagiga qatnashadi.
JUZ’IY INKOR HUKMI – miqdor jixatidan juz’iy, sifat jihatdan inkor hukmdir. Uning formulasi: Ba’zi S – P emas. Ba’zi guruhlarda o’zlashtirmaydigan talabalar yo’q. Lotin tilida «O» harfi bilan belgilanadi (Nego –inkor qilaman so’zining ikkinchi unli harfi).
JUZ’IY TASDIQ HUKM - miqdor jihatdan juz’iy, sifat jihatidan tasdiq hukmdir. Uning formulasi: «Ba’zi S – P dir». Lotin tilida «I» harfi bilan belgilanadi (affirmo) – tasdiqlayman so’zining ikkinchi unli harfi.
ZARURIY XULOSA CHIQARISH - deduktiv hulosa chiqarishning boshqacha nomi. Undaasos bo’lib keluvchi hukmlardan hulosa muqarrar ravishda kelib chiqadi. Hulosaasoslarda imliSit tarzda mavjud bo’lib, o’shaasoslardan natija o’z – o’zidan kelib chiqadi.
Zaruriy hukmda predmet va uning belgilari muqarrar ravishda tasdiqlanadi yoki inkor qilinadi.