O’quv-uslubiy majmua 5140300-Kimyo va ekologiya bakalavr ta’lim yo’nalishi talabalari uchun Tuzuvchi – kimyo fanlari nomzodi

11- laboratoriya ishi
Potensiometriya va potensiometrik titrlash usuli
Potensiometrik titrlashda eritmaga ikkita elektrod tushurilgan bo’lishi kerak, ulardan biri indikator elektrodi-aniqlanayotgan ionning konsentratsiyasi o’zgarishini ko’rsatadi, ikkinchisi esa titrlanayotgan ionga nisbatan indeferent (o’zgarmas) bo’lib, faqat birinchi elektrod potensialini aniqlaydi.
Indikator elektrodini tanlab, ko’pgina kimyoviy reaksiyalar ekvivalent nuqtasini aniqlash mumkin. Titrlash asosidagi reaksiyalarga ko’ra, indikator elektrodi sifatida turli xil elektrodlar ishlatiladi. Neytrallash reaksiyalarida indicator elektrodlari sifatida eritmaning pH ko’rsatkichining o’zgarishiga ta’sirla-nuvchi (vodorod, xingidrod) elektrodlar; oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari uchun platina, oltin va boshqa indifferent elektrodlar, cho’ktirish reaksiyasida agar cho’ktiruvchi AgNO₃ bo’lsa kumush, Pb tuzlari bo’lsa qo’rg’oshin elektrodlari ishlatiladi.
Indikator elektrod potensial titrlash jarayonida aniqlanayotgan ion konsentratsiyasidan tashqari, ishchi eritma ioning konsentratsiyasi o’zgarishini ko’rsatadi. Taqqoslash elektrodi o’zgarmas potensialga ega bo’lishi kerak. Bunday elektrodlar sifatida ikkinchi tur elektrolitlari ishlatiladi. Karomel elektrod bunga misol bo’ladi.
Shunday qilib potensiometrik titrlasda bir meyordagi indicator va taqqoslash juflaridagi potensiallar farqi o’lchanadi, olingan natijalar bo’yicha E=f(V) koordinatasida titrlash egri chizig’i chiziladi.
Potensiometrik titrlash moslamasining umumiy ko’rinishi (6-rasm) ko’rsatilgan.

1. 
   Temir (II) ning miqdori potensiometrik titrlash usuli orqali aniqlash
   

Tajriba uchun kerakli asbob va reaktivlar:
pH-metr pH-673M; 200 ml hajmdagi stakan; 2n H₂SO₄ eritmasi; 0,02n K₂Cr₂O₇ eritmasi; mikrobyuretka; aralashtirgich; elektrodlar to’plami.
Ishning mohiyati. Temir (II) miqdorini aniqlash permanganat yoki kaliy bixromat standart eritmalari bilan sulfat kislotali muhitda platina indikator elektrodi va kalomel taqqoslash elektrodlari yordamida permanganatometrik yoki xromatometrik titrlashga asoslangan. Titrlashda quyidagi reaksiya sodir bo’ladi.
Ishning bajarish tartibi. Hajmi 100ml bo’lgan kolbaga 10ml 2n H₂SO₄ eritmasidan solinadi va chizig’igacha distillangan suv solib, yaxshilab aralashtiriladi. Titrlash yacheykasiga shu eritmadan 10ml solib ustiga distillangan suv, 10ml 2n H₂SO₄ eritmasidan quyib, elektrodlar tushiriladi.Magnit aralashtirgichni ishga tushirib 0,02n K₂Cr₂O₇ eritmasi bilan titrlashni boshlanadi. Avval titrantni 1ml dan qo’shib, asbobdagi E.Y.K. ni yozib boriladi. Keyin aniq titrlashga o’tiladi. Potensialning keskin o’zgarishidan so’ng E.Y.K. uncha sezilarli o’zgarmagandan titrlash to’xtatiladi. Olingan natijalar asosida titrlash egri chizig’i chiziladi va ekvivalent nuqtani topib, temir (II) ning miqdori grammda hisoblanadi.
Titrlash egri chizig’ini chizishda bir necha usullardan foydalanish mumkin. Ulardan eng oddiysi egri chizig’ining E=f(V) ga bog’liqligidir.
a) egri chiziqlarga urinma o’tkaziladi va A,B nuqtalarining o’rtasidan ordinata o’qiga perpendikular tushiriladi. Topilgan nuqta ekvivalent nuqta deyiladi-V_{ekv n}