O’quv-uslubiy majmua 5140300-Kimyo va ekologiya bakalavr ta’lim yo’nalishi talabalari uchun Tuzuvchi – kimyo fanlari nomzodi

Titrlashning egri chiziqli ko’rsatgichlari. Indikator tanlash. Berilgan titrlashning ekvivalent nuqtasini aniqroq belgilash uchun shunday indikator tanlash kerakki, u pH ning ekvivalent nuqtaga maksimal yaqin qiymatida o’z rangini keskin o’zgartirsin.
Dissotsiatsiya darajasi bo’yicha turlicha bo’lgan kislota va asoslarning neytrallanishi mobaynida ro’y beradigan pH ning o’zgarishi odatda grafik tarzida tasvirlanadi. Neytrallanish vaqtidagi pH ning asta- sekin o’zgarishining bunday grafik tasviri neytrallanishning egri chiziqli ko’rsatgichlari yoki neytralizatsiya metodi titrlashning egri chiziqli ko’rsatgichlari deyiladi.
Neytralizatsiya metodida ishchi eritmalar sifatida odatda kuchli kislota yoki kuchli asoslar ishlatiladi, shuning uchun bunda quyidagi uch hol bo’lishi mumkin:
1. kuchli kislotani kuchli asos bilan ( yoki aksincha) titrlash
2. kuchsiz kislotani kuchli asos bilan titrlash
3. kuchsiz asosni kuchli kislota bilan titrlash


1.Kuchli kislotani kuchli asos bilan titrlash. 0,1 n li HCI eritmasini 0,1 n li NaOH eritmasi bilan titrlash. Suyultirilgan eritmalarda kuchli kislotalar va kuchli asoslar ionlarga to’liq dissotsialangan va H⁺ ionlarining konsentrasiyasi son jihatidan kislotaning umumiy konsentrasiyasiga teng deb qabul qilish mumkin.Shunday qilib, neytralizatsiya boshlanishidan avval olingan kuchli kislotaning 0,1 n li eritmasi [H⁺] = 0,1 = 10^-1 va pH =1 ga ega bo’ladi. 90% kislotani neytralladik, ya’ni avvalgi miqdorning 10% i qoldi deb faraz qilamiz. Demak kislota miqdori 10 marta kamaydi.
Kislotaning umumiy konsentrasiyasi 10 marta kamayganda H⁺ ionlarining konsentrasiyasi ham shuncha marta kamayadi: [H⁺] = 0,01 = 10^-2 , pH= 2,0
Keyin biz 99% ini neytralladik deb hisoblaymiz. Bu holda kislotaning umumiy konsentratsiyasi avvalgi konsentratsiyaga nisbatan 100 marta kamayadi, demak [H⁺] = 0,001 = 10^-3 , pH= 3,0 . Neytrallanishni davom ettirb, biz 99,9% kislotani neytrallaymiz. Bu holda [H⁺] = 0,0001 = 10^-4 , pH= 4,0 . Hamma HCI neytrallanib bo’lganda (100%)% eritmada gidrolizga uchramaydigan faqat NaCI tuzi bo’ladi. H⁺ OH^- ionlarining konsentrasiyasi bir xil eritma pH i 7,0 ga teng bo’ladi.
Titrlash oxirida ishqorning 1-2 tomchisi eritmadagi H⁺ ionlarining konsentrasiyasini 10^-4 dan 10^-10 gacha ya’ni 1000 000 marta kamaytiradi. Ekvivalent nuqtaga yaqin, ya’ni titrlash oxiridagi pH qiymatining bunday keskin o’zgarishi titrlashning sakrashi deyiladi.