O’quv-uslubiy majmua 5140300-Kimyo va ekologiya bakalavr ta’lim yo’nalishi talabalari uchun Tuzuvchi – kimyo fanlari nomzodi

Suyultirish metodi. Bu metodda bitta kolorimetrik probirkada ma’lum miqdorda standart rangli eritma tayyorlanadi va suv bilan ma’lum hajmgacha suyultiriladi. Bir vaqtning o’zida boshqa probirkada aniqlanayotgan moddaning rangli eritmasi tayyorlanadi va suv bilan o’shanday hajmgacha yetkaziladi. Probirkalarni sut rangli shisha ekrani bor shtativga qo’yiladi. Rangi intensivroq ko’ringan eritmani suv bilan shu vaqtgacha suyultiriladiki, toki ikkala eritma rangining intensivligi butunlay bir xil bo’lishi kerak. Eritmaning suyultirishdan so’ng hajmi o’lchanadi,
Tekshirilayotgan eritmaning konsentrsiyasini



Formula bilan hisoblanadi.
Bunda C_tek va C_st – tekshirilayotgan va standart eritmalarning konsentrasiyalari; V_tek va V_st- bu eritmalarning bir xil rangga keltirilgandan so’nggi hajmi.
Fotoelektrokolorimetrik metod vizual kolorimetriyaga nisbatan ob’ektivroq va aniqroq natijalar berishi mumkin. Aniqlashga turli markadagi fotoelektrokolorimetriya (FEK) ishlatiladi.
FEK ning ishlash prinsipi quyidagicha: Nur oqimi suyuqlikdan o’tganda qisman yutiladi. Nur oqimining qolgan qismi fotoelementga tushadi, u yerda ampermetr yordamida qayd qilinadigan elektr toki vujudga keladi. Eritma konsentrasiyasi qancha katta bo’lsa, uning optik zichligi va nurni yutish qarajasi shuncha katta bo;ladi va demak, fotoelementda hosil bo’ladigan tokning kuchi shuncha kam bo’ladi.
Fotoelektrokolorimetrning ishlash sxemasi quyidagicha: Nur manbai – cho’g’lanuvchi lampadan nur oqimi uni ikki oqimga bo’luvchi va yassi ko’zgularga yunaltiruvchi prizmaga tushadi. Ko’zgular nurni ikkita parallel oqimlar ko’rinishida qaytaradi. Nurning parallel oqimlari nur filtrlagichdan o’tadi va eritma solingan kyuvetalarga tushadi. Birinchi kyuvetaga erituvchi, ikkinchi kyuvetaga esa tekshirilayotgan eritma solinadi. Nur kyuvetalardan o’tganda qisman yutiladi. Kyuvetalardan chiqqan nur oqimlari suriluvchi diafragmalardan o’tibko’zgulardan qaytadi, orqasida fotoelement bo’lgan oq rangli shishaga tushadi. Suriluvchi diafragmalar ularga birikkan hisob olinadigan barabanlar aylanganda tirqish kengligini o’zgartiradi va fotoelementga tushayotgan nur oqimining intensivligini o’zgartiradi
Eng ko’p tarqalgan fotokolorimetrlardan biri FEK -56M dir.
FEKda o’lchashni quyidagi tartibda bajariladi.
1.Chapdagi kyuveta tutqichga erituvchili kyuveta, o’ngdagisiga – bitta o’ringa tekshirilayotgan eritma solingan kyuveta, ikkinchi o’ringa erituvchi solingan kyuveta qo’yiladi;
2.O’ngdagi nur yo’liga tekshirilayotgan eritma solingan kyuveta qo’yiladi
3.Parda ochiladi, bunda mikroampermetr strelkasi noldan chetlashadi, chapdagi hisob olinuvchi barabanni o’zimizdan oldinga qarab burab mikroampermetr strelkasi nolga keltiriladi.
4.Parda berkitiladi.
5.Kyuveta tutqichining bandi yordamida kyuvetani o’ng kyuveta tutqichiga shunday o’zgartiriladiki, o’ngdagi nur dastasi yo’lida eritma solingan kyuveta joylashgan bo’lsin.
6.Tasodifiy xato qilmaslik uchun takroran yana ikki marta o’lchanadi. Hisoblashga bir- biridan kam farq qiluvchi takrorlanadigan natijalarni olish mumkin.
7. Darajalovchi egri chiziqli ko’rsatgich yoki jadval bo’yicha aniqlanayotgan modda miqdori topiladi.