O’quv-uslubiy majmua 5130200 – Axborot tizimlaring matematik va dasturiy taminoti ta’lim yo’nalishi

Aytib o’tish kerakkim, oddiy programmalarda “yashiriladigan” element- larni tashkil qilish shart emas. Shuning uchun yuqoridagi tasvirlashda Private…, public menizmlarni ishlatmasak quyidagi fragmentni hosil qilamiz.
Type TGraphObj=object
x, y: integer; color: word;
Constructor Init(ax, ay: integer; acolor: word); Procedure Draw(acolor: word): virtual; Procedure Show;
Procedure Hide;
Procedure MoveTo(dx, dy:integer); End;
Umuman olganda, maydonlar oddiy o’zgaruvchi kabi tasvirlanadi, ixtiyoriy ma’lumotlar strukturasi va o’z navbatida boshqa ob’ekt ham bo’lishi mumkin. Metodlar esa oddiy protsedura va funksiyalarni tasvirlashga o’xshaydi.
Ob’ekt- bu ma’lumotlar tipidir. Shuning uchun uni qandaydir “shablon” (qolib) deb qabul qilib uning ekzimplyarlarini (nusxalarini) konstruktor yordami- da aniqlaydilar. Bunday nusxalar xohlagancha bo’lishi mumkin. Constructor so’zi procedure so’zining o’rnida ishlatiladi. Ob’ektda virtual metodlar bo’lmasa, u holda konstruktor ishlatilmaydi. Aksincha agar bitta metod virtual tasvirlangan bo’lsa, u holda hech bo’lmaganda bitta konstruktor tasvirlanadi. Konstruktorga murojaat qilish ixtiyoriy virtual metodga murojaat qilishdan oldin kelishi kerak.
Kostruktorning asosiy vazifasi ob’ekt maydonlarini aniq qiymatlar bilan to’ldirishdir. Bir ob’ektning har xil nusxalari (ekzimplyarlari) faqat qiymatlari bi- lan, ya’ni maydonlar qiymatlari bilan farq qiladi. Keltirilgan misolda Init kon- struktori nusxani to’liq aniqlash uchun ma’lumotlarni ax, ay, acolor parametrlari orqali qabul qiladi.
Draw protsedurasi TGraphObj ob’ektining avlodlarida turlicha ishlatilib har xil figuralarni (nuqta- PutPixel, chiziq- Line va hokazo) tasvirlash (chiqarish) uchun qo’llaniladi.
Ob’ektning hamma xususiyatlarini tasvirlash uchun ob’ekt metodlarini ochib berish, ya’ni protsedura va funksiyalarni tasvirlash kerak. Tasvirlash (protsedura va funksiya) ob’ektni tasvirlashdan keyin joylashtirilishi talab qilinadi.
Bu qoidalarni hisobga olib tasvirlashni davom ettiramiz va quyidagilarni hosil qilamiz.
Type
TGraphObj=object

End;
Constructor TGraphObj.Init;

Begin x:=ax; y:=ay; color:=acolor; end; Procedure TGraphObj.Draw;
Begin;
{bu protsedura “o’g’il” ob’ektlarda ishlatiladi} End;
Procedure TGraphObj.Show; Begin Draw(Color) end;
Procedure TGraphObj.Hide;
Begin Draw(GetBKColor) end; Procedure TGraphObj.MoveTo;
Begin Hide; x:=x+dx; y:=y+dy; Show end;
Metodlarni tasvirlash jarayonida Metod nomidan oldin ob’ekt nomi qo’shiladi, ya’ni metodning tarkibiy (murakkab-составное) nomi hosil bo’ladi. Bunday nomlanish aniq bir protsedurani nimaga qarashli ekanligini bildiradi. Ob’ekt maydonlarini protseduralarda qayta tasvirlash mumkin emas. Masalan, bu fragment
Constructor TGraphObj.Init; Var
x, y: integer; color:word; {Xato!} Begin … end;
Ko’rinib turibdikim, abstrakt ob’ekt TGraphObj ekranga ma’lumot chiqarish uchun ishlatilmayabdi. Shuning uchun uning metodi Draw ish bajarmaydi. Ammo Hide, Show va MoveTo metodlari Draw metodiga murojaat qilib ish bajaradi.