O‘quv testlari Nafs nima ?

Hazrati Abu Bakr roziyallohu anhu: 
“Musulmon bo‘lganimdan beri Rabbimga ibodat zavqini olish uchun to‘yguncha ovqat yemadim. Yana Rabbimga yetishish ishtiyoqida qonguncha suv ichmadim. Chunki ko‘p yegan odam ko‘p ibodat qilolmaydi. Inson bo‘g‘ziga tiqilguncha ovqat yesa vujudi og‘irlashadi, ko‘zini uyqu bosadi! A’zolari ovora bo‘lib qoladi, ko‘p ibodat qilishni niyat qilsa ham bajarolmaydi, qo‘lidan keladigani faqat uyqu bo‘ladi”.
Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam buyuradilar:
“To‘yguncha yeb-ichib, qalblaringizni o‘ldirmang! Qalb bir niholga o‘xshaydi. Niholga oshiqcha suv berilganda qanday sarg‘ayib so‘lsa va o‘sishdan to‘xtasa, xuddi shunday qalb ham ortiqcha suvdan o‘ladi, bunday odamda toza fikr va insoniy fe’l-atvorlar qolmaydi”. 
Ko‘p yegan odamning akli zaif bo‘ladi, ilm o‘rgana olmaydi. Chunki, doimiy to‘qlik va mechkaylik aqlni ko‘r qiladi. Aqli bo‘lgan odam nafsning shahvoniy havaslarini ochlik yo‘li bilan mahv etadi. Alloh o‘rtaga qo‘ygan axloq asoslarini oyoq osti qilgan nafsni faqat ochlik tarbiyalay oladi. Chunki havoyi orzular, yeb-ichishlar kishini to‘g‘ri yo‘ldan chiqarish uchun shaytonning qo‘lidagi quroldir.
Shuning uchun ham Allohning Rasuli buyuradilar: 
“Shayton insonning qon tomirlarida aylanib yuradi. Uning yo‘lini ochlik bilan to‘sib tashlang. Qiyomat kuni Allohga insonlarning eng yaqin bo‘lgani ko‘proq och va tashna yurganlardan iborat bo‘ladi”.
Bu hadis shunday sharhlanadi: kaloriyasi kuchli va ko‘p ovqat yeguvchi kimsalar tez yo‘ldan ozadilar, chunki bu holda qon serharakat bo‘ladi. Nafs shunday holga yetadiki, endi u harom-halol , mashru’-g‘ayrimashru’ demay, har narsani uraveradi. Holbuki, ehtiyoj miqdoriga rioya qilgan holda ovqatlanilsa, nafs buzilmaydi, odam yo‘ldan ozmaydi. Ba’zi ahli hikmat deydiki:
Alloh jonlilarni uch toifada yaratgan: 1. Malaklar (farishtalar): Alloh malaklarga faqat aql bergan, doimo hoyu havasga amal qiladigan nafs bermagan. Demak, malaklarda gunoh qilishga moyillik yo‘q. 2.Hayvonlar: Alloh hayvonlarga biz tushungan ma’noda aql bermagan, faqatgina nafs bergan. 3. Insonlar: Alloh insonlarga ham aql, ham nafs bergan. Shunday bo‘lgach, inson zoti uchun eng katta xatar me’dadan va yeyish-ichish hirsidan keladi. Odam ila Havo – ularga Allohning salomi bo‘lsin – me’daning hirsi tufayli jannatdan quvilib, xorlik va yo‘qlik maydoniga otilgandilar. Chunki Alloh ularga meva yeyishni taqiqlagandi. 1. Kimningki nafsi aqlidan g‘olib kelsa va shu nafsining havoyi istaklariga ko‘ra hayot kechirsa, u hayvondan ham tubanroq, ya’ni hayvonlar undan yaxshiroqdirlar. 2. Kimniki, aqli nafsidan g‘olib kelsa va hayotini Alloh o‘rtaga qo‘ygan axloq asoslari doirasida o‘tkazsa, u malaklardan ham ustundir. Nafsning havoyi istaklariga bo‘ysungan odam, agar u hukmdor bo‘lsa, qul ahvoliga tushadi. Nafsning havoyi havaslariga qarshi borib, sabr qilgan odam esa, qul bo‘lsa hukmdor bo‘ladi.
Abu Homid G‘azzoliy,