O’quv qo’llanma

Undirish shakllariga ko’ra soliqlar to’g’ri (bevosita) va egri (bilvosita) soliqlarga bo’linadi. Egri soliqlar tovar (xizmatlar, ish) narxini oshiradi, chunki ular bevosita narx miqdoriga qo’shiladi. Odatda bunday soliqlar byudjetga korxonalar, tashkilotlar va boshqa xo’jalik bo’g’inlaridan tushsada, aslida ularning haqiqiy to’lovchilari tovarlar va xizmatlarning iste’molchilari hisoblanadi, chunki ular narxdagi soliq miqdorini qoplaydilar.
To’g’ri soliqlar jismoniy va yuridik shaxslarning daromadlarini bevosita kamaytiradi, chunki bu soliqlar daromadlar (foyda, kapital, ish haqi)dan, shuningdek mulkning ayrim turlari (ko’chmas mulk, er, tabiiy resurslar va boshqalar)dan undiriladi. To’g’ri soliqlar ishlab chiqarish (muomala) xarajatlariga kiritilishi mumkin yoki bevosita daromadlardan undiriladi.
Aniq bir soliq turini hisoblash tartibini belgilashda asosiy narsa – soliqqa tortish ob’ektidir.
Bevosita soliqqa tortish ob’ektlariga jami turdagi resurslar, daromadlar, mol-mulk, egri soliqqa tortish ob’ektiga ayrim tovarlar va xizmatlarni sotishdan olingan pul aylanmasi (yoki uning bir qismi) kirishi mumkin.
Ahamiyatiga ko’ra umumdavlat va mahalliy soliqlarga bo’linadi.
Umumdavlat soliqlari markaziy xokimiyat organlari byudjetiga, mahalliy soliqlar butkul mahalliy byudjetlarga tushadi.
2002 yil 1 yanvar xolatiga ko’ra umumdavlat soliqlariga quyidagilar kiradi:

1. 
   yuridik shaxslar daromad (foyda) solig’i;
   
2. 
   kichik korxonalarni yagona soliqqa tortilishi;
   
3. 
   jismoniy shaxslar daromad solig’i;
   
4. 
   qo’shilgan qiymat solig’i;
   
5. 
   aktsiz solig’i;
   
6. 
   er ostidan foydalanganlik solig’i;
   
7. 
   ekologiya solig’i;
   
8. 
   suv resurslaridan foydalanganlik solig’i (2002 yildan uni mahalliy soliqqa biriktirib qo’yilgan).
   

Davlat soliq tizimi iqtisodiyot, moliyaning rivojlanganlik darajasini, xukumat moliyaviy siyosatining asosiy yo’nalishlarini aks ettiradi.