O’quv qo’llanma

Soliqqa kirmaydigan daromadlar

Soliqqa kirmaydigan, ya’ni nosoliq daromadlarining ko’pchiligi doimiy, qat’iy belgilangan stavkada undiriladigan xazina (byudjet) daromadlari ko’rinishiga ega bo’lmaydi. Byudjetning nosoliq daromadlari qat’iy rejalashtirilmasligi kerak, lekin amaliyotda ko’p hollarda ular odatda ilgarigi yildagi tushumlar darajasida rejalashtiriladi. Nosoliq daromadlari soliq daromadlari kabi O’zbekiston Respublikasining vakillik organlari tomonidan jismoniy va yuridik shaxslar uchun joriy qilinadi. Nosoliq daromadlari ham majburiy, ham ixtiyoriy shakllarda bo’lishi mumkin.

Nosoliq daromadlari ro’yxati hamma darajadagi byudjetlar uchun yagona bo’lib, byudjet tasnifi bilan belgilanadi.
Ularga quyidagilar kiradi:

1. 
   Davlat yoki mahalliy xokimiyat egaligida bo’lgan mulkdan yoki xo’jalik faoliyatidan olingan daromadlar,
   

shu jumladan:

• 
  davlat yoki mahalliy xokimiyat egaligidagi mulkni foydalanishga berishdan olingan daromadlar;
  
• 
  davlatga tegishli aktsiyalar bo’yicha dividendlar;
  
• 
  davlat yoki mahalliy xokimiyat egaligida bo’lgan mulkni ijaraga berishdan, shu jumladan qishloq xo’jaligi va noqishloq xo’jaligi maqsadlaridagi erlar uchun ijara to’lovidan olingan daromadlar;
  
• 
  vaqtinchalik bo’sh turgan byudjet mablag’larini bank va kredit tashkilotlarida joylashtirishdan olingan fondlar;
  
• 
  xizmat ko’rsatish va davlat xarajatlarini qoplashdan olingan daromadlar;
  
• 
  davlat va mahalliy tashkilotlardan to’lovlar;
  
• 
  davlat yoki mahalliy xokimiyat egaligida bo’lgan mulkdan yoki xo’jalik faoliyatidan olinadigan boshqa tushumlar.
  

2. 
   Davlat yoki mahalliy xokimiyat egaligida bo’lgan mulkni sotishdan olingan daromadlar, shu jumladan:
   

• 
  davlat mulki bo’lgan korxonalar va tashkilotlarni xususiylashtirish va davlat tasarrufidan chiqarishdan olingan tushumlar;
  
• 
  kvartiralarni sotishdan tushumlar;
  
• 
  davlat ishlab chiqarish va noishlab chiqarish fondlarini, tarnsport vositalari va boshqa uskuna- jihozlarni sotishdan olingan daromadlar;
  
• 
  musodara qilinib davlat va mahalliy hokimiyat egaligiga o’tgan egasiz mol-mulkni sotishdan olingan daromadlar.
  

3. 
   Davlat zahiralarini sotishdan olingan daromadlar.
   
4. 
   Er va nomoddiy aktivlarni sotishdan olingan daromadlar.
   
5. 
   Davlatga qarashli bo’lmagan manbalardan kapital transfertlar tizimlari.
   
6. 
   Jarima jazolarini qo’llash etkazilgan zararni qoplash, shu jumladan:
   

• 
  standartlar va texnik shartlardan chetlashgan holda tayyorlangan mahsulotni ishlab chiqarganlik va sotganlik uchun tushumlar summasi;
  
• 
  narxlarni qo’llash tartibini buzganlik uchun jazolar;
  
• 
  jinoyatlar qilish va moddiy boyliklar kamomadida aybdor bo’lgan shaxslardan undiriladigan summalar.
  

7. 
   Tashqi iqtisodiy faoliyatdan olingan daromadlar, shu jumladan:
   

• 
  davlat kreditlari bo’yicha foizlar;
  
• 
  davlat zahiralarini sotishdan olingan daromadlar;
  
• 
  markazlashtirilgan ekspertdan tushumlar summasi;
  
• 
  tashqi iqtisodiy faoliyatdan olingan boshqa tushumlar.
  

8. 
   Boshqa turli nosoliq tushumlari. Byudjetning nosoliq daromadlari:
   

1. 
   xududiy belgiga ko’ra, muayyan darajadagi byudjetga kiritish;
   
2. 
   jalb qilish va shakllantirish usuliga ko’ra (majburiy yoki ixtiyoriy);
   
3. 
   nosoliq tushumlarini shakllantiradigan to’lovlarni undirishning konkret asoslariga ko’ra (davlat mulkini sotishdan olingan daromadlar) tasniflanadi.