O`quv materiallari

1.Korxonalar bankrotligi va uni bashorat qilish mezonlari 

Mamlakatimizda bozor munosabatlarini takomillashib borishi munosabati bilan 

Respublikada  faoliyat  olib  borayotgan  xo’jalik  yurituvchi  sub’ektlarini  barqaror  va 

samarali faoliyat ko’rsatishi uchun etarli shart-sharoitlar vujudga keltirilmoqda.  

Mamlakatimizda  bozor  iqtisodiyotiga  asoslangan  huquqiy  demokratik  jamiyat 

qurish 

maqsadida 

ijtimoiy-iqtisodiy 

islohotlar 

bosqichma-bosqich 

amalga 

---

261 

 

oshirilmoqda. Jamiyatni boshqarishning yangi tizimi ishlab chiqilib, yo’lga qo’yildi. 

Iqtisodiyotni  boshqarish  va  tartiblashtirishda  davlatning  rolini  pasaytirish  hamda 

ushbu  jarayonning  asosan  turli  iqtisodiy  vositalar  orqali  amalga  oshirilishi  bozor 

iqtisodiyotining 

asosiy 

talablaridan 

biridir. 

Islohotlarni 

huquqiy 

jihatdan 

mustahkamlash  uchun  O’zbekiston  Respublikasi  Prezidentining  Farmonlari, 

Qonunlar,  Vazirlar  Mahkamasining  qarorlari,  shuningdek  turli  tegishli  me’yoriy 

hujjatlar qabul qilindi. 

Bozor  infratuzilmasi  mexanizmlarining  faoliyati  yo’lga  qo’yilgach,  u  o’z 

samarasini  bera  boshladi.  Chet  el  investitsiyalari  kirib  keldi,  qo’shma  korxonalar 

barpo  etildi,  ishlab  chiqarishning  yangi  tarmoqlari  ishga  tushirildi  va  hokazo.  Shu 

bilan  birga  iqtisodiyotga  bozor  qonunlari  o’z  ta’sirini  o’tkaza  boshladi.  Aksariyat 

korxonalar  bozor  qonunlarini  mukammal  o’rganmasligi,  bozor  talablari  doirasida 

faoliyat ko’rsatmasligi natijasida iqtisodiy inqirozga yuz tuta boshladi. Ushbu holatda 

jamiyatda yana bir institutni yaratish zarurati tug’ildi. Shunday yangi yo’nalishlardan 

biri  xo’jalik  yurituvchi  sub’ektlarning  iqtisodiy  nochorligi,  bankrotlik  bilan  bog’liq 

bo’lgan jarayon hisoblanadi. 

Xo’jalik yurituvchi sub’ektlarni bankrot deb e’lon qilinishiga ya’ni korxonalari 

faoliyatining  tugatilishiga  ta’sir  ko’rsatuvchi  omillarni  shartli  ravishda  ob’ektiv  va 

sub’ektiv    omillarga  ajratib  olish  zarur  bo’ladi.  Ob’ektiv  omillar  sirasiga,  xo’jalik 

yurituvchi sub’ektlarning hatti-harakati, faoliyat doirasi va shart-sharoitlaridan qat’iy 

nazar, mavjud iqtisodiy qonunlarning amalqilishi natijasida vujudga keluvchi hamda 

ta’sir ko’rsatuvchi omillar kiradi. Odatda ob’ektiv omillar ta’sirining oldini olish yoki 

boshqarish  imkoniyat  darajasidan  tashqarida  bo’ladi.    Kichik  tadbirkorlik 

faoliyatining  iqtisodiy  tabiatini  belgilab  beruvchi  o’ziga  xos  xususiyatlarning 

aksariyati  ushbu  soha  sub’ektlari  faoliyatining  tugatilishida  ob’ektiv  omillar  sifatida 

namoyon bo’ladi.  

Mamlakatimizda  faoliyat  olib  borayotgan  bankrotlik  darajasi  juda  yuqori    va 

yuqori  bo’lgan  korxonalar  O’zbekiston  Respublikasining  1994  yil    5  mayda  qabul 

qilingan  «Bankrotlik  to’g’risida»gi  (2003  yil  23  aprelda  o’zgartirihsh  kiritilgan) 

Qonuniga muvofiq  iqtisodiy nochor deb topildai va tugatiladi.  

O’zbekiston Respublikasining 2003 yil 24 apreldagi «Bankrotlik  to’g’risida» 

gi  Yangi  tahrirdagi  Qonunda  bankrotlik  va  asosiy  foydalaniladigan  atamalarga 

quyidagicha tarif berilgan: