O`quv materiallari

3. Korporativ soliq menejmentida soliqlarni optimallashtirish usullari  

Korxonalar  miqyosida  soliqlarni  optimallashtirish  usullari  o‘zining  tabiatiga 

ko‘ra turli xil ko‘rinishga ega. Ulardan eng keng tarqalgani 1-rasmda aks ettirilgan.   

 

1-rasm. Soliqlarni optimallashtirish usullari 

Bu usullarning har birini batafsil ko‘rib chiqamiz. Munosabatlarni almashtirish 

metodining  mohiyati  shundaki,  korxona  o‘zining  kontragentlari  bilan  xo‘jalik 

operatsiyalarini  yuridik  jihatdan  rasmiylashtirish  jarayonida  qabul  qilingan 

qarorlarning  soliq  oqibatlarini  hisobga  olgan  holda  shartnomaviy  munosabatlarga 

kirishadi. Shartnomaviy munosabatlar bo‘yicha turli xil stavkalar qo‘llanilishi soliqqa 

tortish ko‘rsatkichlarining ham o‘zgarishiga sabab bo‘ladi. Natijada korxona huquqiy 

munosabatlarda deyarli bir xil, lekin soliqqa tortishda imtiyozli rejimga ega bo‘lishga 

harakat qiladi. Ya’ni bunda xo‘jalik operatsiyalarining iqtisodiy mohiyati o‘zgarishsiz 

qoladi.  Shuni  alohida  qayd  etish  kerakki,  huquqiy  munosabatlarda  barcha  huquq  va 

majburiyatlarni  shartnomalar  tuzish  jarayonida  inobatga  olish  noqonuniy  hatti-

harakatlarni qisqartirishga sabab bo‘ladi.  

Misol  uchun  O‘zbekiston  soliqqa  tortish  amaliyotida  mahsulotlarni  eksportga 

sotish bo‘yicha shartnomalar tuzishga o‘tish mahsulotlarni eksportga sotish bo‘yicha 

belgilangan soliqqa tortish rejimiga mos keladi va  qo‘shilgan qiymat solig‘iga tortish 

bo‘yicha 0% lik stavka qo‘llanilishiga olib keladi.