O`quv materiallari

5. Moliyaviy risklarni sifat jihatdan baholash va boshqarish amaliyoti 

Nafaqat dunyo hamjamiyatida balki mamlakatimizda ham iqtisodiyot sub’ektlari 

o‘z faoliyatlari davomida riskka duch kelishadi. Riskning zarar keltirish ehtimolligi 

mavjudligi  sababli,  u  iqtisodiyot  sub’ektlari  tomonidan  boshqarilishi  va  nazorat 

qilinishi kerak.  

Moliyaviy  risklarni  tahlil  qilish,  baholash  va  boshqarish  tizimi  korxonaning 

strategik  boshqarishning  markaziy  qismi  hicoblanadi.

39

 Moliyaviy  risklarni 

boshqarishning asosiy maqsadi – kompaniya qiymatini maksimallashtirish jarayoniga 

hissa  qo‘shish,  ya’ni  o‘zining  moliyaviy  resurslarini  to‘liq  (qisman)  saqlab  qolish 

yoki  kutilayotgan  foydaga  erishish  hisoblanadi.  Bu  korxonaning  moliyaviy  xolatiga 

ta’sir etuvchi potentsial “salbiy” va “ijobiy” omillarni aniqlashni anglatadi; korxona 

oldiga qo‘ygan maqsadlariga erishish uchun yutuq ehtimolini oshiradi va yo‘qotishlar 

ehtimolini minimallashtiradi.  

Moliyaviy  risklarni  boshqarish  boshqaruv  organi  tomonidan  qabul  qilinib 

tasdiqlanishi kerak hamda korxonaning har bir xodimiga joylarda konkret vazifalarni 

belgilash orqali umumiy rivojlanish dasturi sifatida etkazilishi kerak.  

Moliyaviy  risklarni  boshqarish  yaxlit  tizim  sifatida  qo‘yilgan  vazifalarni 

bajarilishi  ustidan  nazorat  dasturini,  olib  borilayotgan  tadbirlar  samaradorligini 

baholashni,  shuningdek  korxonaning  har  bir  bo‘g‘inida  rag‘batlantirish  tizimini  o‘z 

ichiga oladi. 

Moliyaviy  risklarni  boshqarish  sohasi  keng  bo‘lib,  turli  rivojlanayotgan 

komponentlardan  (tarkibiy  qismlardan)  iborat  va  ulardan  eng  muhimi  –  bu  riskni 

baholash hisoblanadi. 

Qiymat  risk  va  daromadlilikning  funksiyasi  hisoblanadi,  ya’ni  naoniqlik 

sharoitida  har  bir  qabul  qilinadigan  qaror  qiymatni  oshirishi,  o‘zgarishsiz  saqlab 

qolishi yoki pasaytirishi mumkin. Shundan kelib chiqib risk qiymatga erishish uchun 

katta  ahamiyatga  ega  sanaladi  va  strategik  yo‘naltirilgan  kompaniyalar  an’anaviy 

riskka  yondashuvdan  farqli  ravishda  riskni  bartaraf  etishga  va  hatto  uni 

minimallashtirishga  ham  intilishmaydi.  Aksincha  bunday  kompaniyalar  o‘zlarini 

barcha  tashkiliy  qismlari  bo‘ylab  riskka  uchrashni  boshqarishga  harakat  qilishadi, 

ya’ni  ma’lum bir davr uchun ular strategik maqsadlarga samarali erishishga kerakli 

                                                           

39

 Ступаков В.С. Риск-менеджмент: учебное пособие. М.: Финансы и статистика, 2005. 288с. 

---

187 

 

riskni  maqbul  darajada  qabul  qilishadi.  Buni  optimal  riskni  qabul  qilish  zonasi 

deyiladi va grafik ko‘rinishi 2-rasmda tasvirlangan.  

Ushbu  riskni  qabul  qilish  zonasini  aniqlash  zarurati  esa  riskni  baholash 

muhimligini ifodalaydi. Shu yo‘l bilan korxonalar har bir riskni korxonaning umumiy 

maqsadiga erishish uchun ta’siri qanday bo‘lishini tushunadi va nazorat qiladi.