O’quv materiallar

Bakteriyalar
Bakteriyalarning uchta asosiy shakllari farklanadi:
- sharsimon (kokklar):
- tayokchasimon (batsillalar va b.k.):
-buralgan (spiralsimon) (vibrionlar, spiroxettalar, spirillalar).
SHarsimon bakteriyalar (kokklar) odatda shar ko‘rinishiga ega bo‘lib, biroq ovalsimon va dukkasimon ko‘rinishga ham ega bo‘lishi mumkin.
Kokklar quyidagicha joylashishi mumkin:
- yakka xolda (mikrokokklar);
- juft-juft bo‘lib (diplokokklar);
-zanjirsimon (streptokokklar), uzum shodalari singari (stafilokokki) va paketsimon (xaltasimon) (sarsinalar).



1.40-rasm. Bakteriylar


Bakteriyalar
Streptokokklar anginani va sarmas yallig‘lanishini keltirib chikarishi mumkin.
Ctafilokokklar – turli yallig‘lanish va yiringli jarayonlarni keltirib chiqaradi.
Bakteriyalar
Tayokchasimon bakteriyalar eng keng tarqalgan bakteriyalardir.
Tayoqchalar bo‘lishi mumkin:
- yakka xolda;
- juft bo‘lib birikkan (diplobakterii);

• 
  yoki zanjirda joylashgan (streptobakterii).
  

1.41-rasm. Tayokchalar 1.42-rasm. Sporali tayokchalar (batsillalar)


Bakteriyalar
Tayoqchasimon bakteriyalarga ichak tayokchasi, salmonellyoz, dizenteriya, qorin tifi, tuberkulez va b.q. quzg‘atuvchilar kiradi.
Ba’zi tayoqchasimon bakteriyalar noqulay sharoitlarda sporalarni hosil qilish hususiyatiga egadirlar.
Spora hosil qiluvchi bakteriyalar batsilalar deb ataladi. Batsilalar ipsimon ko‘rinishga ega bo‘lib, klostridiyalar deb ataladi.
Bakteriyalar
Buralgan baktriyalar quyidagi ko‘rinishda bo‘lishi mumkin:
- vergul ko‘rinishida - vibrionlar;
-bir nechta buramalarga ega bo‘lgan - spirillalar;
-ingichka buralgan tayoqcha ko‘rinishida – spiroxettalar.
Vibrionlarga o‘lat va sifilis qo‘zg‘atuvchisiga – spiroxeta tayoqchasi kiradi⁴⁷.