O‘quv – uslubiy majmua

Mavzular
Soat
1	Dastur va dasturlash tillari haqida ma’lumotlar	1
2	Paskal (Pascal) dasturlash tili. Paskal dasturi strukturasi	1
3	O‘zgarmas va o‘zgaruvchi miqdorlar va ularning tiplari	2
4	Amallar va ularning bajarilish tartibi	2
5	Miqdorlar tipini almashtiruvchi funksiyalar (chr, ord, round, trunc)	2
6	Arifmetik va trigonometrik funksiyalar	2
7	Massivlar	4
8	To‘plamlar	1
9	Satrlar bilan ishlash protsedura va funksiyalari	2
10	Tarmoqlanish operatori (If …Then … Else)	2
11	Takrorlash operatorlari (Repeat, While, For)	6
12	Konstantalar, nishonlar (metka) va o‘tish operatori (GoTo)	1
13	Protsedura va funksiyalar	2
14	Parametrli protsedura va funksiyalar	2
15	CRT moduli. Ekran bilan ishlash	4
	Paskalda grafika
16	Paskalning grafik imkoniyatlari	1
17	Nuqta (pixel), uning rangi va fon rangi	1
18	To‘g‘ri chiziq chizish	1
19	To‘g‘ri to‘rtburchak chizish	1
20	Aylana chizish	1
21	Ellips chizish	1
22	Yoy chizish	1
	Ichi bo‘yalgan shakllar chizish
23	Shakl ichini bo‘yash rangi va usuli	1
24	To‘g‘ri to‘rtburchak va parallelopiped chizish	1
	Fayllar bilan ishlash
25	Fayllar va ularning turlari. Fayl tipli o‘zgaruvchilar	1
26	Matnli fayllar hosil qilish	2
27	Matnli fayllarni o‘qish	2
28	Matnli fayllarning davomiga yozish	2
29	Yozuvlar. To‘g;ridan to‘g‘ri murojaatli fayllar	2
30	Yangi tiplarni hosil qilish	2
31	Ko‘rsatkichlar (ukazatel)	2
32	Modullar hosil qilish	4

	№	Mavzular	Soat
		Dastur va dasturlash tillari haqida ma’lumotlar		1
		Beysik alifbosi va dasturining tusilishi		1
		O‘zgarmas va o‘zgaruvchi miqdorlar		1
		Jadval ko‘rinishishidagi miqdorlar		1

Basic dasturlash tili (26 soat) Test savollari

• 
  Texnologiya deb nimaga aytiladi?
  
  1. 
     Fan tomonidan yaratilgan yangi bilimlarni ishlab chiqarishga tadbiq etishga
     
  2. 
     Texnikadan unumli foydalana bilishga
     

S) Fan tomonidan yaratilgan yangiliklarni bilishga
D) Axborotlashgan jamiyatda yashab fan bilan shugullanishga

• 
  Informatika va axborot texnologiyalari fani nimani o’rganadi?
  
  1. 
     
     
     
     
     

     	Standart funksiyalar va arifmetik ifodalar		1
     	O‘zlashtirish, ma’lumotlarni xotiraga kiritish va chiqarish	operatorlari	2
     	Chiziqli dasturlar tuzish		2
     	Shartli va shartsiz operatorlar		1
     	Tarmoqlanuvchi dasturlar tuzish	2
     	Takrorlash operatorlari	2
     	Takrorlanuvchi dasturlar tuzish	3
     	Nostandart funksiyalar	1
     	Belgili miqdorlar bilan ishlash	2
     	Qism dastur	2
     	Beysikning shakl yasash operatorlari	2
     	Fayllar bilan ishlash	2

     Barcha sanab o’tilganlarni
     
  2. 
     Axborotlar va ularning xossalarini
     

S) Axborot tizimlari va ularning vazifalarini
D) Axborotlarni qayta ishlashni (jamlash, saqlash va uzatish)

• 
  Axborot texnologiyasi deganda nimani tushunasiz?
  
  1. 
     Tanlab olingan texnik vositalar kompleksi yordamida axborotlarni saqlash, uzatish va qayta ishlash jarayonlarini B) Axborot ustuda ish yuritishni
     

S) Axborotlarni uzatish vositalarini
D) Axborotlar bilan ishlash uchun zarur bo’lgan vositalarni
23-mavzu. Informatika va axborot texnologiyalari fanlaridan olimpiada masalalarini yechish (2 soat ma’ruza).

Darsning maqsadi		Tinglovchilarga Informatika va axborot texnologiyalari fanlaridan olimpiada masalalarini yechishhaqida bilim berish va ko`nikmalarini rivojlantirish, mustahkamlash, amaliy topshiriqlar berish va ularni baholash.
Darsning rejasi		Reja Informatika va axborot texnologiyalari fanlaridan olimpiada masalalarini yechish usullari. Yuqori qiyinlik darajasidagi masalalar va ularni yechish usullari Olimpiadaga qo‘yiladigan masalalar uchun talablar.
Dars turi		Seminar, aralash, bahs-munozara.
Dars bosqichlari dars taqsimoti	va	Tashkiliy qism Yang mavzu bayoni III.Mavzuni mustahkamlash IV. Darsga yakun yasash
O`quv jarayonining mazmuni		Metod: hamkorlikda o`rganish, jamoada, guruhlarda. Jihoz : Kompyuterlar, proyektor, tarqatma materiallar, flipchat. Usul: og`zaki, Yoz ma, taqdimot. Baholash: reyting tizimda.
Uyga vazifa		Keyingi o`tiladigan dars mavzusiga tayyorlanish.Mavzuga doir adabiyotlar bilan tanishish.

Informatika va axborot texnologiyalari fanlaridan olimpiada masalalarini yechish usullari.
So‘nggi yllarda informatika fanidan viloyat va respublika bosqichi olimpiadalarida berilgan masalalar va ularning yechimlari bilan tanishamiz.
Masla-1. Agar

AA

+ BB

SBS

bo‘lsa, u holda A, B, S raqamlarni topish dasturi tuzilsin.
Yechish:
Bu masalani yechish uchun o‘nlik sanoq sistemasidagi sonlarni standart ko‘rinishini esga olish kifoya, ya’ni:
AA + BB = A*10 + A + B*10 + B = (A+B)*10 + (A+B) = (A+B)*11 SBS = S*100 + B*10 + S = S*101 + B*10.
Shartga ko‘ra A, B, S lar raqam. Shuning uchun ularning qiymati 1 dan 9 gacha bo‘lishi mumkin (nima uchun 0 bo‘lishi mumkin emasligini o‘zingiz o‘ylab ko‘ring).
Program Yigindi;
Uses Crt;
Var a,b,s:Integer;
Begin
TextColor(Yellow); TextBackGround(Blue);
ClrScr;
For a:=1 To 9 Do
Begin
For b:=1 To 9 Do
Begin
For s:=1 To 9 Do
Begin
If (11*(a+b))=(101*s+10*b) Then WriteLn('A=',a,' B=',b,' S=',s); end; end; end; ReadLn; end.

Yuqori qiyinlik darajasidagi masalalar va ularni yechish usullari

Informatikadan olimpiadaning respublika bosqichida asosan qiyinlik darajasi yuqori bo‘lgam masalalar taqdim etiladi. Quyida shunday masalalardan namunalar keltiramiz:
1. N ta kulrang va M ta oq sichqon aylana bo‘ylab o‘tirishibdi. Mushuk aylana bo‘ylab soat mili yo‘nalishida yurib, har S-sichqonni yeydi. Hisob kulrang sichqondan boshlanadi. Ma’lum vaqtdan so‘ng K ta kulrang va L ta oq sichqon qolgan bo‘lsa, boshida sichqonlar qanday tartibda o‘tirganini aniqlovchi dastur tuzing. Yechish:
Bu masalani yechishning juda ko‘p usuli bo‘lib, ulardan birini keltiramiz.
1-qadam. Sichqonlarning I-siga rangidan qat’iy nazar SON(I) massiv elementini mos qo‘yamiz. Agar SON(I)=1 bo‘lsa I-sichqon tirik, SON(I)=0 bo‘lsa I-sichqon yeyilgan. Masalani shartiga ko‘ra boshlang‘ich vaqtda barcha sichqonlar uchun SON(I)=1.
2-qadam. Har T-sichqon yeyilsa, ya’ni SON(I)=0 bo‘lsa, ma’lum vaqtdan (ya’ni qadamdan) keyin yeyilgan sichqonlar soni N+M-K-Lga teng bo‘lishi kerak, chunki masala shartiga ko‘ra sichqonlarning umumiy soni N+Mta; tirik qolishi kerak bo‘lgan kulrang sichqonlar soni Kta, oq sichqonlar soni Lta.
3-qadam. Masala shartiga ko‘ra hisob kulrang sichqondan boshlanadi. Shuning uchun natijani chop etishda hisobni (I=1dan boshlab) kulrang sichqonlardan boshlaymiz. H1 tirik (SON(I)=1), H2 (SON(I)=0) yeyilgan kulrang sichqonlar soni bo‘lsa, ularning soni mos ravishda (H1 va H2 noldan boshlangani uchun) K-1 va N-K-1dan oshmaydi. Qolgan sichqonlarni oq sichqon deb qaraymiz.
Program Mushuk_Sichqon;
Uses Crt;
Const nm1=100;
var n,m,s,k,l:Integer; nm,qadam:Integer; son:Array[1..nm1] of Integer;
del,_del:Integer;{Yeyilgan sichqonlar soni} i,h1,h2:Integer;
Begin
TextColor(14); TextBackground(1); ClrScr;
Write('Nechta kulrang sichqon: '); ReadLn(n);
Write('Nechta oq sichqon: '); ReadLn(m);
Write('Nechta kulrang sichqon tirik qolsin: '); ReadLn(k);
Write('Nechta oq sichqon tirik qolsin: '); ReadLn(l); Write('Nechta qadam sakrasin: '); ReadLn(s);
nm:=n+m; _del:=nm-k-l; For i:=1 To nm Do son[i]:=1; del:=0; qadam:=0; i:=0;
Repeat
Inc(i); If i>nm Then i:=i-nm;
If son[i]=1 Then Inc(qadam);
If qadam=s Then Begin qadam:=0; son[i]:=0; Inc(del) end;
Until del=_del; h1:=0; h2:=0; For i:=1 To nm Do
Begin
Case son[i] Of
1: Begin
TextColor(15);
If h1Then Begin Inc(h1); Write(i,'-k, '); end
Else Write(i,'-oq, '); end;
0: Begin
TextColor(7);
If h2Then Begin Inc(h2); Write(i,'-k, '); end
Else Write(i,'-oq, '); end; end; end; ReadLn; End.