O'quv – uslubiy majmua tarkibi

15-jadval

Qolip aralashmalarining turi, holati va qotish xususiyatiga muvofiq sinflarga bo‘linishi

Aralashma turi	Aralashmaning holati	Aralashmaning kategoriyasi (qolip va o‘zaklar qotish xususiyatiga muvofiq)	Aralashma ishlatilinishi
Qum-gilli	Plastiksimon	Kotirilmaydigan	O‘rtacha va yiriq qolip va o‘zaklar uchun
		Issiqlik ta’sirida qotadigan
Qum-suyuqshishali	Plastiksimon	Havoda qotadigan	Qolip va o‘zaklar uchun
		Issiqlik ta’sirida qotadigan
		Kimyoviy usulida qotiriladigan
		O’zi qotadigan
	Suyuq	Issiqlik ta’sirida qotadigan	Yiriq qolip va o‘zaklar uchun
		O’zi qotadigan
Qum-saqichli	Sochilma	Issiqlik ta’sirida qotadigan	Qoplamli o‘zok va qoliplar uchun
	Plastiksimon	Issiqlik ta’sirida qotadigan	Kichik O‘zaklar uchun
		O’zi qotadigan	Mayda, o‘rta va yiriq
		Issiqlik ta’sirida qotadigan	O‘zaklar uchun
	Suyuq	Issiqlik ta’sirida qotadigan	O‘rtacha o‘zaklar uchun
		O’zi qotadigan
Qum-sulfitli	Plastiksimon	Issiqlik ta’sirida qotadigan	Mayda o‘zaklar uchun
		O’zi qotadigan	O‘rtacha o’lchamli qoliplar uchun
	Suyuq	Issiqlik ta’sirida qotadigan
		O’zi qotadigan
Qum-sementli	Plastiksimon	O’zi qotadigan	Yiriq qolip va o‘zaklar uchun
	Suyuq
Qum-yog‘li (o‘zaklar uchun)	Plastiksimon	Issiqlik ta’sirida qotadigan	Mayda va yiriq o‘zaklar uchun

Qumlarni regenarsiya qilish

Regeneratsiya – bu ko‘p ishlatilgan qolip aralashmalaridan yaroqli qumlarni ajratib olish va qumlarning yuzasidan bog‘lovchi moddalar qoplamini bo’zish va qolip qumlarini kayta ishlatishga tiklash jarayonidir.

Regenarsiyaning oxirgi maxsuloti bu qolip qum-regenerati. Regenerat yangi toza qumning o‘rniga va u bilan birga qolip aralashmalarni tayyorlashda ishlatiadi.

Regeneratsiya qilingan qum standart talablariga javob berishi kerak, va zararli qo‘shimchalardan toza bo‘lishi va qumining donachalari o‘lchovlari bo‘yicha belgilangan ko‘rsatgichlarga to‘g‘ri kelishi kerak.

Amaliyotda uch xil regeneratsiya usuli ko‘llaniladi, bu mexanik (quruq), gidravlik (suvli) va termik regenearsiya. Ko‘pincha kombinatsiya usulida regeneratsiya qilinadi, bunda quruq va suvli usularni birlashtirib sifatli ajratilgan qum olishga harakat qilinadi.

Mexanik regeneratsiya. Mexanik regeneratsiyada bog‘lovchi moddalarning yupqa pardasiga mexanik yoki pnevmatik usulda zarba berib ajratish ko‘zda tutilgan. Pardaning ajralishi unda kuchlanishlar hosil bo‘lishida, adgeziya bog‘lanishlarini kuchlanishlarini katta tezlik bilan uchayotgan donachalari to‘sikka to‘g‘ri kelganida amalga oshadi. Donachalarni va aralashmani mexanik usulda ajratishda mexanik, pnevmatik usulida amalga oshirilsa mexanik va pnevmatik regeneratsiya deb nomlanadi.

Amaliyotda ko‘prok pnevmatik regeneratsiya qurilmalari rivojlangan.

Bu usulda 45 m/s tezlikka ega bo‘lgan havoning oqimi ishlatilgan qolip aralashmasini vertikal trubaga otadi. Trubadan chiqishda ular zarbani kaytarish qurilmasiga uriladi va bir biriga ham uriladi. Bu kuchlarning natijasida bog‘lovchi moddaning pardasi qumlar yuzasidan ajraladi. Pardaga urilgan qumlar qismi pastka tushib ketadi, boshqa qismi kayta ishkalab tozalashga boradi, mayda fraksiyalari esa havoning bosimi bilan filtrlarga boradi.

Gidravlik regeneratsiya. Bu usulda ishlatilgan qolip aralashmasi pulpa sifatida (tarkibida kerakli moddani ajratish uchun maydalangani bor suvli aralashma) ishlatilinadi.

Qum pulpasi turli usullarda yuviladi: okar suvda, gidrotsikloidda, ishqalash mashinalarida va boshkalarda. Separatsiyadan (klassifikatsiyadan) so‘ng qumning suvi ketkiziladi (regeneratni) va quritiladi. Separatsiyadan chiqqan suv qayta ishlatish uchun tozalanadi.

Suvning sarfi o‘rtacha 1 t regeneratsiya qumiga 10 t to‘g‘ri keladi.